Nalunaarusiaq nutaaq: Takornariaqarneq killissaminiittoq aatsitassarsiorniarnerlu uninngagallartoq

Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiit aatsitassarsiornermit isertitat ”killeqartut” takornariaqarnerullu killissani angusimagaa oqaatigaat. Aningaasaliineq unnuiffissanillu nutaanik pilersitsineq aaqqiissutaassapput.

Allattoq Markus Valentin

septembarip 26-at 2025 07:40

Nutserisoq Connie Fontain

Nunatta aningaasaqarnera ajunngilaq, nunattali karsia ilungersualluinnarpoq. Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiit 2025-p ukiup affaata aappaanut nalunaarusiaani nutaami tamanna erseqqarissumik allassimavoq.

Akerleriittutut taaneqarsinnaasinnaavoq, kisianni tamarmik eqqortuupput.

Nunatta aningaasaqarnerata nunarput suliffeqarfiit akileraarutillu aqqutigalugit siornamit isertitaqarnerunissaanut tunngassuteqarpoq.

Aamma atuarukNunatta karsiata ajornartoornerani pilersaarusiaq - 800 millionit maanna sipaarneqassapput

Nunatta karsiata Namminersorlutik Oqartussat aningaasaatigaat, politikerillu atuarfeqarfinnut, peqqinnissamut attaveqaasersuinernullu nutaanut akissaqartoqarnissaa ingerlattarpaat.

Nunarput siornamit aningaasanik isertitakinneruguni aningaasaqarnikkut ajornartoortoqassaaq. Maannakkutullu isikkoqartillugu siornamit 0,2 procentimik anneruinnartumik isertitsisoqarpoq.

Torben M. Andersen Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiit siulittaasoraat. Taassumalu nunarput aningaasaqarnikkut ajornartooqqajaanngitsoq oqaatigaa.

Tamatumali saniatigut amerlanerusunik isertitaqartoqarnissaa pingaaruteqarluinnarpoq; uanilu takornariaqarneq aatsitassarsiornerlu oqaluuserineqakkajuttarput.

Nalunaarusiarli atuaraanni taakkunannga marlunnit aningaasat takussaavallaanngillat.

Aningaasaqarnerup nunattalu karsiata qanoq innera

Nunatta karsia siorna 257 millionit koruuninik amigartooruteqarpoq, ukioq mannalu 347 millionit koruuninik amigartooruteqassangatinneqarluni – tassa ukiut marluk katillugu 600 millionit koruuninik amigartooruteqarluni.
Sipaakkat – akiliisinnaassuseq – aningaasartuutit 10 procentiisa missaanniittussaassaaq. Amigartooruteqarneq tamatuma ukiup naanerani 4 procentip missaanut apparneranik isumaqarpoq. Tassa imaappoq 345 millionit koruunit. Taama pisoqarnerani naatsorsuutiginngisanut aningaasartuutissanut aningaasassat atorneqarsinnaasut ikinnerussapput.
Pisortat isertitaasa ukiuni tulliuttuni sisamani 1,6 procentimik appassangatinneqarput. Tamanna nunatta karsiani nunatsinni akileraartarnermi 278 millionit koruuninik, isumalluutinit erniat 61 millionit koruuninik Namminersorlutik Oqartussallu ingerlatseqatigiiffianni 460 millionit koruuninik appartoqarneranik pissuteqarpoq.
Soraarnerussutigisianut aningaasartuutit ukiut sisamat ingerlaneranni 348 millionit koruuninik qaffassangatinneqarput, 2035-llu missaata tungaanut qaffakkiartussangatinneqarlutik.
Ukioq manna aningaasaqarnikkut ineriartorneq 0,9 procentimik qaffasinnerussangatinneqarpoq. Tamanna 0,2 procentimut appartinneqassaaq.
Aalisarnermi avammut tunisat ukioq manna 6 procentimik apparput.
2026-mut aningaasanut inatsisissatut siunnersuummi 2026-mi 11,8 millioninik 2027-milu 52-2 millionit koruuninik amigartooruteqarnissaq naatsorsuutigineqarpoq. 2028-mi 14,4 millionit koruuninik 2029-milu 99,6 millionit koruuninik amigartooruteqarnissaq neriuutigineqarpoq.

Allisiguk

Aatsitassarsiornermi aningaasaliissutit maluginiarneqanngitsut

Aatsitassarsiornermik ingerlatsineq ataasiinnaavoq, tassalu Luminap anorthosinik aatsitassarsiorfia. Napasorsuup Qooruanili Nalunami kuultisiorfiup ammaqqinnissaa naatsorsuutigineqarpoq.

Aatsitassanut naalakkersuisup Naaja Nathanielsenip (IA) naak naalakkersuisut aatsitassarsiornermik sapinngisamik sukkanerpaamik aallartitsisoqarnissaa sulissutigigaluaraat – aatsitassarsiornermik annertuumik aallartitsisoqaliivinngitsoq oqaatigaa.

Naalakkersuisut Attassiinnarnissamut Ineriartortitsinissamullu pilersaarutaanni 2023-meersumi aatsitassarsiornermit isertitat "suuallaanngitsutut" nassuiaatigineqarput. Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiit nalunaarutaanni nutaami "killeqartutut" taaneqarput.

Aamma atuarukNunarput piareersartoq USA-lu suleqatiseralugu

Aatsitassarsiornermiillu isertitaqarniarnerup arriinnera Namminersorlutik Oqartussat ingerlatsiviillu aatsitassarsiorfinnik ammaanissamut aningaasaliisussarsisinnaannginnerannik pissuteqarpoq.

Naak Naalakkersuisut siulittaasorisimasaata Múte B. Egedep (IA) USA EU-lu suleqatigiumallugit Fox Newsikkut januaarimi oqaaseqareeraluartoq.

Issittumi aatsitassarsiorfimmik ammaaneq akisuvoq. Misissuisoqaqqaassaaq, kingorna attaveqaasersuutinik sanaartortoqassaaq. Naallu aatsitassarsiorfimmik ammaasoqaraluartoq taakkunannga sinneqartoorutit takuneqarsinnaalernissaat sivisusinnaavoq – nunatta karsiata aningaasassarsinissaa suli sivisunerussalluni.

Aatsitassarsiorfiusinnaasumilu nutaami sulisussat nunanit allaneersuinnaanatik nunaqavissuusariaqarput, sulisut nunanit allaneersut akissarsiaat nunani allani akileraaruserneqartarmata.

- Piffinni pilersuisut, oqarutta kujataani, niuernissaminnut tunngavissaqarluarnerulerpata, imaluunniit ullumikkut suliffeqanngitsut ataavartumik aningaasarsiorfiulluartumillu suliffeqalerpata, tamanna aningaasaqarniarnerup tungaatigut imminut napatinnissamut aatsaat sunniuteqavilissaaq, Torben M. Andersen oqarpoq.

Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliap nalunaarusiaani aatsitassarsiorfissarsiornermut aningaasaliissutit 2023-mi 340 millionit koruuniupput.

Takornariaqarnermit aningaasat

Naalakkersuisut takornariaqarnermik ineriartortitserusullutik aamma oqaatiginikuuaat.

Tassanilu aamma unammillernartoqarpoq.

Umiarsuarnik takornariartaatit 2024-mi 25 procentimik amerlipput, aappaagu aamma taamaattussaarpasippoq. Takornariaqarneq nunatta 2025-mi isertitaata 5,5 procenteraat.

Takornariaqarnerli maanna killissaminiilereersoq, Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiit oqaatigaat.

Taamaammat piffissaq takornariarfiusartoq annertusineqassappat unnuiffissanik amerlanerusunik takornarianullu misigisassarsiornissamik periarfissanik pilersitsisoqassasoq nalunaarusiami allappaat.

Kingullertut minnerunngitsumillu Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiit takornariaqarneq pillugu inatsimmi nutaami nunaqavissut pingasunit marluk piginnittussaatitaanerat isornartorsioqqippaat.

- Nunani allamiut piginnittuusinnaanerannut killiliineq misigisassarsiornissamut periarfissanut unikaallatsitseratarsinnaasoq, nalunaarusiami allassimavoq.

Illit isummat pingaartittaqaarput. Nutaarsiassaq pillugu isorisat nersualaarinerillu uani tikilluaqquagut.