Tysklandip kujataani tammaarsimaarfimmi unnulersimavoq, Tom Høyemillu 83-inik ukiullip allakkiaq ammarpaa: Spirali pillugu suliamik qulaajaaneq.

1982-imiit 1987-imut Danmarkip nunatsinnut ministerivissuaraa kingulleq - taamanilu qallunaat politikkerii nunatsinnut akisussaasut inuusut kingullersaralugu.

Ullullu tamatuma nalliunnissaa sivisuumik utaqqisimavaa, taamaattumik eqqarsaqqaarpoq: Kiisami!

- Nalunaarusiaq saqqummiunneqanngikkallarmat oqallinneq ajornakusoorsimavoq, oqallinnermi marloqiusamik sammiveqarami; sulilu taamaappoq.

Oqallinnerup illuatungaa tassaavoq misigisat kingunerlutsitsisut, tassa arnat 354-it apersorneqarneranni 89 procentiisa innarlerneqarsimasutut misigisimanerat. Arnat tusindillit spiralilerneqarsimasut amerlanersaannut assersuutaanngitsut isumaqarpoq.

Tom Høyemilli taamanikkut meeqqat toqusartut amerlavallaarnerat inunngortullu amerlavallaarnerat pissutigalugit inuiaqatigiinni ajornartorsiutit iliuuseqarfiginissaata pisussaaffittut isigineqarsimanera tikkuarpaa - tamannalu qulaajaanermi uppernarsarneqarpoq.

Tom Høyem oqarpoq ministeriugallarami spiralilersuisimaneq pillugu qulaajaaneq, taamani nerrivianut ilineqarsimasuuppata ingerlaannaq iliuuseqarsimassagaluarluni.

Nunatsinnulli ministeriusimasoq naapertorlugu taakkua spiralit atugaalernerat ajornartorsiutitut eqqaanngisaannarsimavaat, naak Tom Høyemik allat pillugit inuummarissumik oqallisiginninnissaq mersernartutut isigisimanngikkaluaraat.

Kalaallit politikerii nipaatsut

Nalunaarusiami 1991 tikillugu qulaajaasoqarpoq. Taamaattumik Tom Høyemip ministeriunerata nalaa ilanngunneqarpoq.

Nammineq oqaluttuarpoq piffissami tassani nunarput 46-riarluni tikeraarsimallugu napparsimmaviillu 18-it tamaasa pulaarsimallugit. Kalaallillu politikeriinik, soorlu Jonathan Motzfeldtimik, Lars-Emil Johansenimik Moses Olsenimillu, oqaloqateqarlunilu oqalliseqateqartarsimavoq.

Nunatsinnulli ministeriusimasoq naapertorlugu taakkua spiralit ajornartorsiutitut eqqaanngisaannarsimavaat.

- Spiralit eqqaaneqarsimanngisaannarput. Taamanikkut inuiaqatigiinni ajornartorsiutaasimagaluarpata politikerit eqqaasimassagaluaraat qularinngilara, taamaanngilluinnarporli.

Lars-Emil Johansen 1971-imiit 1975-imut Landsrådimi ilaasortaavoq. Ukiut pingasut matuma siornatigut DR-ip ukiumi tamatumani podcasti "Spiralkampagnen" saqqummersimmagu spirali pillugu suliaq aatsaat paasisimallugu KNR-imut oqarpoq.

Tom Høyemip oqallinnermi ilanngunnini inuit ilaanit iluarineqanngitsoq nalunngilaa. Nunatsinnulli ministeriusimasutut inuusutut kingullertut sulisut tusindillit piffissap ingerlanerani ministeriaqarfimmi kiffartorsimasut sinnerlugit oqaaseqarnissani pisussaaffittut isigaa, namminermi oqarnermisut taakku iliuuserisimasatik ullumikkut namminneq illersorsinnaanngimmatigit. Assi © : Dpa/Picture Alliance/Ritzau Scanpix

Nunatta nakorsaanerata nalunaarusiaa 1967-imi Landsrådimut saqqummiunneqarmat, spiralip nunatsinni naartunaveersaatitut akuerineqarnissaanik aalajangiinermut aalajangiisuuvoq. Tassani politikkikkut akerliliisoqanngilaq:

"Ataatsimut isigalugu politikkikkut tapersersuineq ilatsiinnarnertut taamaalillunilu toqqaannanngitsumik akuerinninnertut ersertoq oqaatigineqarsinnaavoq. Kalaallit Nunaanni arnat spiralimik naartunaveersaateqalernissaannik neqeroorfigineqarnissaat politikkikkut akerlilersorneqanngilaq."

Ukiumi tamatumani Landsrådip nunatsinni pissutsit kanngunarpallaartut inuiaqatigiinnilu pissutsit aaqqinneqartariaqartut ima allaatigaat:

"Imerajuttut, pinerlunnerit, kinguaassiuutitigut nappaatit uersagarpassuillu. Pissutsit inuiaqatigiinni allani kanngusuutigineqartussaagaluartut uagut nassuerutigerusunngilavut, amerlasuullu pissutsit aaqqinneqarsinnaanerat neriuutigiunnaarsimavaat. Inuiaqatigiit peqqissut ineriartortikkusukkutsigit pissutsit kanngunartut tamakku akiorniartariaqarpavut."

Landsrådimi siulittaasup Erling Høeghip  inuiaqatigiit amerliartornerat meeqqanut „ajortumik“ kinguneqarnera, taamaattumillu naartunaveersaatit pillugit innuttaasut paasitinniarlugit iliuuseqarnerusariaqartoqartoq isumaqataffigisimagaa, spirali pillugu misissuinermi allassimavoq

Akerlianilli spirali pillugu qanoq ilusilersuisoqarnissaa pillugu Landsrådimi tunngaviusumik oqallittoqanngisaannarsimasoq tikkuaasoqarsinnaavoq. Tamanna 1974-imi Kalaallit Nunaannut tunngasunut ministereqarfiup spiralilersuisimaneq illersorlugu Naalagaaffiit Peqatigiinnut nalunaarusiaani atuarneqarsinnaavoq.

“Suliaq tunngaviusumik Landsrådimut saqqummiunneqanngitsoorsimasoq qularnanngitsumik oqaatigineqarsinnaavoq, Grønlandsrådemi arlaleriarluni saqqummiunneqartarsimalluni."

Landsrådimi politikerit amerlanertigut aalajangiisinnaassuseqaratik anngaaginnartussiaasut Lars-Emil Johansen KNR-imut siusinnerusukkut oqarpoq. Jonathan Motzfeldt 1973-imi apersorneqarami aamma taama oqarpoq. Nunatsinni politikkimut tunngatillugu pingaarnersiuinermi Grønlandsrådi kisimi oqaaseqarsinnaatitaasoq tassani oqarpoq.