Landsrådeqarallarmat spiralilersuineq pillugu Lars-Emil: Ilisimanngilarput
Spiralilersuisimanermut tunngasoq aalassassutaasimaqisoq, ulluni makkunani aamma kingumut ukkatarineqaqqilerpoq.
Nunatsinni spiralilersuisoqarsimanera ilaatigut pillugu, danskit peqqissutsimut ministeriata Magnus Heunickep Peqqissutsimut Naalakkersuisoq Mimi Karlsen oqaloqatigiartorlugu maanna nunatsinniileruttorpoq. Juunimmi qaammataani, Inatsisartut isumaqatigiillutik piumasaraat, spiralilersuisoqarsimaneranut tunngasoq piaarnerpaamik qulaajarneqassasoq.
Spiralilersuisimaneq
DR-p podcastiliaani ”Spiralkampagnen” -imi uppernarsaatit qaqilerneqarput, tassanimi qulaaneqarpoq nunatsinni kalaallit amerliartunnginnissaa pillugu spiralilersuisoqartarsimasoq.
- 1966-miit 1975-mut niviarsiaqqat arnallu tusindtilikkaat spiralilersorneqarsimapput.
- 1966-miit 1970-mut spiralit 4500-t ikkunneqarsimapput.
- Taamanikkut arnat kinguaassiorsinnaasut nunatsinni 9000-t missaanniipput.
- Taamanikkut niviarsiraasut pineqarnertik innarlerneqaatitut paasivaat, pinngitsaalineqarlutimmi ikkussivigitipput, tamannalu timikkut tarnikkullu kingunerluutigaat, arlallit oqaluttuaraat anniarsimaqalutik aammalu tarnikkut ajoquserneqaatigalugu.
- Iliuusissiaq aallarteqqaarmat, niviarsiaqqat ukiukitsut angajoqqaavi ilisimateqqaarnagit spiralilerneqarnissaat inatsisitigut inerteqqutaavoq.
- Taamaammat inatsit allanngortinneqarpoq, nakorsat niviarsiaqqanut 18-t ataallugit ukiulinnut paasititsiniaanertut taallugu pinaveersaartitsivigineqarsinnaasut angajoqqaavi ilisimatinngikkaluarlugit. Nakorsallu arlallit inatsit paasivaat niviarsiaqqat angajoqqaavi ilisimatinngikkaluarlugit spiralimik ikkussivigineqarsinnaasut.
Tusarfik: DR-podcast "Spiralkampagnen"
Matumani pineqarput nunatsinni niviarsiaqqat arnallu 1966-miit 1975-p tungaanut kalaallit amerliartuinnannginnissaat pillugu danskit naalagaaffiata iliuusereqqusaanik naartunaveersaammik spiralilersorneqarnerat. Tamannattaaq siusinnerusukkut Naalakkersuisut siulittaasorisimasaata Lars-Emil Johansenip aalassaatigaa, "misigittaatsuliornertullu" taavaa.
Taassuma taama aalassaateqarnera ugguuna soqutiginarsivoq, Landsrådeqarallarmat nammineerluni ilaasortaasimasutut 1970-kkunni naartunaveersaasersuinermut politikki allanit tamanit ullumikkut suli inuusunit qaninnerpaammagu.
Landsrådi sunik ilisimasaqarpa?
1973-mi Landsrådi upernaakkut ataatsimiinnerani eqqartorneqarpoq, inatsit nutaaq nunatsinni naartunaveersaasersuinissaq siunertaralugu imaqartoq pillugu paasititsiniaasoqassasoq.
Ataatsimiinnermilu tassani Lars-Emil Johansen peqataavoq, taannami 1971-miit 1975-mut Landsrådimi ilaasortaavoq.
KNR-p Landsrådip taamanikkut ataatsimiinnerani allakkiaasoq atuarpaa, kalaallit politikeriisa niviarsiaqqat 15-t ataallugit ukiulinniit qummut meerartaajaarsimappata peersitsisimappataluunniit angajoqqaavi akuersiteqqaanngikkaluarlugit naartunaveersaasersornissaat pillugu paasititsiniaanermik taallugu inatsisiliuunneqarsimapput,
Landsrådit ataatsimiinneranni spiralit immikkut taaneqarsimanngillat, inatsilli atuutilersoq periarfissiivoq, niviarsiaqqat naartunaveersaaserneqarnissamminnik "paasititsiniaavigineqartalissasut" matumani soorlu spiralimut tunngatillugu.
Spiralilersuineq taamanikkut nunatsinni ukiuni arfineq-marlunni atuukkaluartoq, spiralilersuisoqarneranik Lars-Emil Johansen eqqaamasaqanngilaq.
- Ukiorpaalussuarnut uterlunga eqqaamasakka killeqaraluartut naartunaveersaasersuinermut atatillugu immikkut spiralilersuinermut tunngasortaanik eqqaamasaqanngilanga, Lars-Emil Johansen oqarpoq, erseqqissaatigaalu pisoq ukiut 49-t matuma siorna pisimasuummat eqqaamasani killeqarmata.
Lars-Emil Johansen oqaluttuarpoq, taamanikkut danskit naalakkersuisorisimasaasa Landsrådilllu "Ilaqutariit atugaasa pilersaarusiornissaat" assut politikkikkut ukkatarisimagaat.
- Kinguaassiutitigut nappaatit taamanikkut assut atugaapput, taamaammallu qaammarsaanissaq ilaqutariillu nalinginnaasut atugaasa politikkikkut pilersaarusiorneqarnissaat assut ukkatarineqarpoq. Kisianni niviarsiaqqanik suli meeraasunik angajoqqaavinit sianigineqanngitsumik spiralilersuisoqartarneranik eqqaamasaqanngilanga, Lars-Emil oqarpoq.
Landsrådip taamanikkut atuuffia qanoq isumaqarfigaajuk? aperaarput.
- Sunniuteqarsinnaangaanngillat, susaarnaveeqqutaasutut atuuffeqarnerupput, danskillu naalakkersuisuinut siunnersuisutut atuuffeqarnerullutik, taamaattumillu politikkikkut oqallinnermi sunniuteqangaarneq ajorput, Lars-Emil Johansen oqarpoq.
Taanna naapertorlugu, taamanikkut kalaallit Landsrådimi ilaasortaasut allatut oqaatigalugu; anngaasussiaannaapput aalajangiunneqartunut sunniuteqarsinnaanngitsut.
Spiralilersuisimaneq 1966-miit ukiullu qulit tulliuttut atuussimavoq, tusarnerluunniit ajorpisiuk?
- Eqqaamasaqanngilanga. Landsrådilluunniit oqaluuserigaluarpassuk, danskit naalakkersuisuisa kalaalllit isumaat tusaanavianngilaat, Lars-Emil Johansen oqarpoq innersuullugulu malugeqquaa naartunaveersaartitsinissamut tunngasumik inatsisissatut siunnersuutip atortussanngornissaa sapaatip-akunnerinik pingasunik sioqqullugu Landsrådinut saqqummiunneqarsimammat.
Danmark Inuit pisinnaatitaaffii pillugit eqqartuussivimmut
Nunatsinni spiralilersuisimaneq pillugu DR-p podcastiliaa naapertorlugu, taamanikkut danskit politikkerii spiralilersuisoqarnissaanik Landsrådinut ilisimatitsisimanngillat, tassa imaappoq Landsrådimi ilaasortaasut inatsisip atuutilernissaa sioqqullugu ilisimatinneqarsimanngillat.
Podcastimili erseqqissaatigineqarpoq, 1973-mi Landsrådit upernaakkut ataatsimiinneranni spiralinut tunngasumik eqqartuisoqarsimavoq.
Landsrådimmi ataatsimiinnerisa imaqarniliarineqarneranit KNR-illu aamma atuagaani allassimasoqarpoq - pinaveersaartitsinermut tunngatillugu paasititsiniaasoqassasoq - tamannalu ataatsimiinnermi siuliani aamma eqqartorneqarsimavoq - matumani spiralilersuineq eqqartorneqarsimallunittaaq.
DR naapertorlugu, tamanna qanorpiaq politikerit isumaqarnerannik qulaarinninneruvoq, tassami inatsimmi oqaaseq atorneqartoq: "paasititsiniaaneq" Landsrådimi ilaasortanut tamanna naartunaveersaatinik siunnersuisinnaalertoqarneratut paasiinnarnagu aammali spiralilersuisinnaalertoqarneratut aamma paasisimagaat oqaatigineqartarmat.
Aallakaatitassiarlu naapertorlugu, kalaallit politikeriisa nalunngikkaluarpaat, paasititsiniaanertut taaneqartoq aamma spiralilersuinermik imaqarmat.
Lars-Emil Johansenilli tamanna ilisarisinnaannginnerarpaa:
- Oqareernittuut oqallinnermi tassani pineqartut ataasiakkaat eqqaamanngilakka, inuttullu aamma tigussaasumik eqqaamasaqarfiginagu, oqarpoq.
Siumutoqaasimasoq isumaqarpoq, pisimasoq taanna Inuit pisinnaatitaaffi pillugit eqqartuussivilersuunneqartariaqaraluartoq.
- Minnerpaamik utoqqatsertoqartariaqaraluarpoq pineqartullu aningaasanik taarsiivigineqarlutik, taakkumi ulloq manna tikillugu inuunerminni erloqisinneqarput. Pisortatigoortumillu inuit nalinginnaasut pisinnaatitaaffiisa qaangiivigineqarsimanerannik Danmark Inuit pisinnaatitaaffii pillugit eqqartuussivimmut tunniunneqartariaqarluni, Lars-Emil Johansen naggasiivoq.
