Arnarulunnguaq oqaluttuarisaanermi maanna inissaqalerpoq: “Aqqusaarsimasai tupinnaqaat”

Ilisimasassarsiornermut peqataasup, Arnarulunnguup inuunera itsarnisarsiuup, Pauline Knudsenip atuakkami nutaami nassuiaatigaa. Kikkut tamarmik ilisimasassarsiornermut peqataasoq Avanersuarmeersoq ilisimalissagaat taassuma neriuutigaa.

Allattoq Ann-Sophie Greve Møller

septembarip 22-at 2024 10:55

Arnarulunnguaq nunarsuup affaata kaajallanneratulli isorartutigisoq pisuinnarluni, qimusserluni, qajartorluni umiarluni angalaffigaa. 18.000 kilometerisut isorartutigisumi angalanerminni angalaqatiminut piniarneq, nerisassat atisallu oqortut isumagai. Taamaalillunilu ilisimasassarsiorluni angalasut uumaniarnissaannut qulakkeerinneqataavoq.

Itsarnisarsiuup, Pauline Knudsenip Arnarulunnguup inuunera aamma Thulemiit tallimassaanik ilisimasassarsiornermut qanoq sunniuteqarsimanera atuakkami nutaami Arnarulunnguamik ateqartumi allaaseraa.

Arnarulunnguup angalangaatsiarnermi qanoq aqqusaagaqarsimanera paasillugu nuannerluinnarpoq. Arnanik angalanermut assorornartumut peqataanissamut taama nukissaqartigisunik, qasusuissuseqartunik nassaassaqarnera nuannerpoq, Ilisimatusarfimmi Inuiaat Kulturiat Oqaluttuarisaanerallu pillugit immikkoortortaqarfimmi aqutsisoq, Pauline Knudsen oqarpoq.

Pauline Knudsenip Arnarlunnguaq pillugu atuagaq maanna atuagaarniarfinniilersoq ukiuni 16-ini suliaraa.

Atuagaq Thulemiit tallimassaanik ilisimasassarsiornerup ukioq manna ukiuni 100-nngortorsiorneranut atatillugu saqqummersinneqarpoq. Ilisimasassarsiorneq Knud Rasmussenimit siuttuuffigineqartoq 1921-mit 1924-mut sivisussuseqarpoq.

Arnarulunnguaq eqqumiitsuliortup, Aka Høeghip eqqaassutissialiaanik nutaamik aamma nersorniarneqarpoq. Eqqumiitsuliaq Nuummiissaaq, taannalu sapaatiuppat uleerneqassalluni.

Peqatigiiffiup Arnarulunnguup IA-mi ilaasortap, Asii Chemnitz Narupip siulittaasuuffigisaata Arnarulunnguup nersorniarneqarnissaa 2008-mili sulissutigilerpaa.

Avanersuarmit arnaq Thulimit tallimassaanik ilisimasassarsiornermut peqataasup kinaanera manna tikillugu ilisimasaqarfigivallaarsimanngilarput.

- Arnarulunnguaq pillugu ilisimasaqartoqarpallaanngikkaluarpoq, Pauline Knudsen oqarpoq.

Ilisimatusarnermut ikiorti, mersortoq piniartorlu

Pauline Knudsenip Arnarulunnguaq pillugu paasissutissaqarnerulerniarluni allagaataasivinniippoq, Knud Rasmussenillu allagai arnamillu nassuiaateqarneri misissuiffigalugit.

- Knud Rasmussenip arnatut pikkorissutut, mersortartutut, qimerluuisinnaassuseqarluartutut, qimussiussilluartutut piniallaqqittutullu nersualaartorujussuuaa, Pauline Knudsen oqarpoq.

ARNARULUNNGUAQ KINAANA?

1896-imit 1933-mut inuuvoq. Thulemi inuullunilu toquvoq.
Illooqqani Qâvigarssuaq Miteq peqatigalugu Thulemit tallimassaanik 1921-mit 1924-mut ilisimasassarsiornermut peqataavoq. Ilisimatusartut Knud Rasmussen siuttoraat.
Arnarulunnguaq ilisimasassarsiornermi nerisassiornermut ammillu atisat ilisimasassarsiortut uumaniarnissaannut pisariaqartut isumaginissaannut akisussaasuuvoq.
Thulemit tallimassaanik ilisimasassarsiorneq nunatsinnit Canadamut, Alaskamut Sibiriamullu 18.000 kilometerinik isorartussusilimmi pivoq.
Ilisimasassarsiorneq naggueqatigiit inuit oqaluttuarisaanerput pillugu pingaaruteqarnerpaat ilagaat. Ilisimasassarsiornermi naggueqatigiit inuit Kalaallit Nunaanneersut, Canadameersut, Alaskameersut Sibiriameersullu inuiaat ataasiusut ilaatigut paasineqarpoq.

Allisiguk

Arnarulunnguaq Thulemit tallimassaanik ilisimasassarsiortoqarneranut 1921-mi peqataalerami 25-nik ukioqarpoq.

Arnarulunnguaq aamma nunatsinnit, Canadami Alaskami Siberiamiillu ilisimasassarsiortullu allat ukiuni sisamani angalapput. Angalanerminni naggueqatigiit inutit kulturiannit tigussaasunik, atortunik ilisimasanillu katersipput.

- Arnarulunnguaq ilisimatusartunut ikiortitut aamma suliaqarpoq. Taassuma naggueqatigiit inuit arnartaasa kakiornerisarsimasaat ilaatigut titartarsimavai. Naasumik katersisarsimavoq panertitsillunilu. Atisaliarisinnaasaminik ukallinik teriannianillu piniartarsimavoq. Itsarsuarnitsanik misissuinermi assaaqataasimavoq.

- Aamma qiimasuunini pissutigalugu eqqamini qiimmassaataasimavoq. Taassuma tupermi inigisartik 50-it tikillugit nillertigisoq nuannersunngortillugu angerlarsimaffippalaartunngortissinnaasimavaa, Pauline Knudsen oqarpoq.

Ilisimasassarsiorneq illoqarfinni ujaqqanik sanaani aallartittoq

Ilisimasassarsiornerup naggataani ilisimasassarsiornermi peqataasut Seattle, Washington New Yorkilu tikeraarpaat, taakkunanilu angalanerminnut nersorniarneqarput.

Arnarulunnguulli ilisimasassarsiornera amerikami illoqarfissuarni aatsaat aallartippoq, Pauline Knudsen oqarpoq. Arnarulunnguummi sikumi inuuneq Thulemiit sungiusimasarereerpaa.

- Europamiut atisaannik atisalersorneqarpoq, pissutigalugu neriniartarfinnut sutorniartarfinnut isersinnaannginnami inuttut atisani atorlugit. Tamanna nuannarivallaarsimanngilaa. Aamma New Yorkimiinnermiinnerminni Arnarulunnguarooq aatsaat taama qiiatigaaq.

- Tamatuma saniatigut illoqarfissuit tamarmik aamma inuit qanoq illoqarfinnik taama angitigisunik ujaqqat atorlugit pilersitsisinnaasimanersut eqqarsarnartoqartissimavai, Pauline Knudsen oqarpoq.

Aamma atuarukArnarulunnguaq nersorniarlugu eqqaassutissialerneqalersoq

Arnarulunnguup ilisimasassarsioqataanera Københavnimi napparsimmavimmi unippoq. Taannami angalanerminni sakialluummik tunillatsissimavoq, Københavnimilu ukioq ataaseq uninngaqqaarluni 1925-mi aatsaat Thulemut uteqqissimavoq.

Thulemit tallimassaanik ilisimasassarsiorneq Issittumi ilisimasassarsiornerit pingaarnerpaat ilagilersimavaat. Knud Rasmussen oqaluttuarisaanermini atuakkani nassuiaatigineqarluartoq Arnarulunnguaq naggueqatigiillu inuit allat ilisimasassarsiornermut peqataasut annikitsuinnarmik nassuiaatigineqarsimapput.

Taamaammat Arnarulunnguup maanna saqqummiunneqarnissaa Pauline Knudsenimut pingaaruteqarpoq.

- Inuusuttut inuiaqatigiillu sinnerisa naggueqatigiit inuit issittumi ilisimasassarsiornermut qanoq pingaaruteqartigisimanerat ilisimalissagaat neriuppunga. Knud Rasmussen, William Heysham aamma Robert Peary tusaamasanngornikuupput, taakkuli naggueqatigiinnit inunnit inughuinnillu ikiorneqaratik angusartik angusimanavianngikkaluarpaat. Taakku paasisimasaqarluartortaqaratik piviusunngorsimasinnaanavianngikkaluarpoq, Pauline Knudsen oqarpoq.

Arnarulunnguaq danskit aningaasaataanni nutaani assiliartaliunneqarluni 2028-mit aamma pissarsiarineqarsinnaalissaaq. Tamanna Nationalbankenip qaammammi matumani siusinnerusukkut saqqummiuppaa.

Nutaarsiassami kukkunermik nassaarsimaguit uunga allaffigineqarsinnaavugut.