Inatsisitigut ataataqanngitsuulluni peroriartortoq: Ataatama ernerigaminga miserratigiuaannarpaa
Klaus Frederiksenip assai sajupput Jyllandimut ingerlatiluni biilit aquutaat tigummigamiuk. Ulloq tassaavoq 18. marsi 2004-avoq inuuninilu tamaat sinnattorisani erngiinnaq misigissavaa. Ataatani danskiusoq perngarluni naapissavaa. Klaus Frederiksenip biilinik ingerlatsinini ukkatariniaraluarpaa, kisianni arlaleriarluni aqquserngup sinaanut illikartariaqartarpoq eqqissisarniarluni. Qanoq pisoqarnissaa pissanngatigalugulu annilaanngatigaa.
Ullumikkut 60-inik ukiullip Klaus Frederiksenip pisoq taama eqqaamavaa. Taanna inatsisitigut ataataqanngitsut danskit naalagaffiannik unnerluutiginninniartut ilagaat.
- Ataataga danskiusoq ilaginagu peroriartorneq nuanniissimavoq, taassumami miserratigisimavaanga. Pingaartumik meerarsiatut alliartorninni eqqasinneqartuartarpunga “uersagaallunga”. Sumiiffimmi inuiaqatigiinnit akuerisaaanngitsutut misigisimavunga, Klaus Frederiksen oqarpoq.
- Børne- og Socialministeriet-miit 2016-mi nalunaarusiami erserpoq piffissami 1911-miit 1974-imut Kalaallit Nunaanni inatsisitigut ataataqanngitsut inuit 8000 missaanniittut.
-Nalunaarusiaq taanna naapertorlugu 2016-imi inatsisitigut ataataqanngistut 5000 missaanniipput.
-2011-mi atuagaq ”Kampen for en far” Kalaallit Nunaanni inuiaqatigiinni aalassatsitsivoq. Tassaavoq Anne Sofie Hardenberg-ip ataatani danskiusoq najortiginagu peroriartornerminik oqaluttuaa.
-Katuffik Ataata inatsisitigut atataqanngitsunut 2010-mi pilersineqarpoq.
-Inatsimmik allannguisoqartinnagu taamanikkut Naalakkersuisut aamma Grønlandsudvalgip kissaatigaat inatsisitigut ataataqanngitsut kingornussisussaanngitsut aningaasatigut taarsiiffigineqassasut. Taamani danskit naalakkersuisuinit itigartitsissutigineqarpoq.
-Aningaasaqarnermut 2019-imut inatsimmi inatsisitigut ataataqanngitsunut suliniutinut atugassat koruunit 4,7 milliuunit immikoortinneqarput 2019-2023-mut paasissutissiinermut suliniutinut, katsorsarneqarnissamut suliniutinut aamma inatsisitigut siunnersorneqarnermut atugassat.
-Tigusiffiit: Folketinget, Børne- og Socialministeriet, KNR.gl
Qaammammi maani siusinnerusukkut saqqummerpoq Kalaallit Nunaanni inatsisitigut ataataqanngitsut arlallit Danmarkimit utoqqatserfigineqarnissamik taarsiiffigineqarnissamillu kissaatigisaqartut.
1963 tikilllugu Kalaallit Nunaanni meeqqat uersakkat ataataqarnissaminnut piginnaatitaaffeqanngillat, kingornussiffigisinnaanagu imaluunniit ataattamik atimigut naggataa pisinnaanagu. Kingusinnerusukkut inatsisitigut atataaqanngitsutut ilisimaneqalerput. Aatsaat 1974-imi Kalaallit Nunaanni tamarmi meeqqanut aappariinnerup avataatigut inuusimasunut ataatatut pisussaaffik eqqunneqarpoq.
Klaus Frederiksenip angutaa tassaavoq danskit sulisartut nutarterinersuup nalaani 1950-ikkut naalerneranni Kalaallit Nunaannut nuuttut ilagaat. Klaus Frederiksen anaanaminit kalaaliusumit illoqarfiusimasumik Qullissani 1962-imi ernertaarineqarpoq. Taamani meeqqat appariinnerup avataatigut inuusimasut katissimasut meeraattut pisinnaatitaalernerat ukiumik ataatsimik sioqqullugu inunngorpoq. Angajoqqaavi katissimanngillat, Klaus Frederiksenilli inuunerani ukiut siulliit marluk najugaqatigiipput angutaa Danmarkimut utertinnagu. 10-nik ukioqarluni Klaus Frederiksen ernersiaalluni nunaqarfimmut Ikamiunut nuuppoq.
- Inuit nalunngilaat ataataqanngitsunga, msigisimavungalu oqaasissaqartitaananga. Oqarfigitittarpunga angerlaqqullunga kalaaliviunngitsungalu, oqarpoq.
Ilaquttat danskiusut
Klaus Frederiksen 20-leereerluni siullermeerluni ataatani danskiusoq attavigeriaraluarpaa. Annanaminit ataatami aqqa paasivaa, ilutigalugulu ataataata ataataanini inunngormat akuerisimavaa Klaus Frederiksenimullu nukaanullu meeqqanut akiliutinik akiliisarluni. Taamaattumik qularisimanngilaa angut attavigisani ataatagalugu.
Ilimagisamit allarujussuarmik akineqarpoq.
- Ataatama ernerigaminga miserratigiuarpaa. Oqarpoq attaveqarfigerusunnanga, Klaus Frederiksen oqaluttuarpoq.
AAMMA ATUARUK Inatsisitigut ataataqanngitsut utoqqatserfigineqarnissartik inatsimmillu allannguinissaq kissaatigaat
Taarsiullugu Klaus Frederiksen Qullissaniikkallaramik saniliusumut attaveqarpoq ataataminit allanik qatannguteqarnerluni paasiniarlugu.
- Saniliusoq oqaluttuarpoq ataataga nuliqareerluni maannarsimasoq, anaanagalu naapikkamiuk Danmarkimi qitornaqarluni, oqarpoq.
2004-mi Klaus Frederiksen sumiiffimmi oqaatigi eqartut naapertorlugit qatanngutimi najugaqarfianni aviisimi annonciliivoq. Tassani qatanngutini ujaarai attaveqarfigineqarnissaminulou paasissutissat allallugit.
Aqaguani mailerfigitippoq.
Sunaaffa aleqarigunagaata attaveqarfiginiaraani.
- Nilliaannalerpunga. Nuannaarneq annertoorsuuvoq, oqaluttuarpoq.
Klaus Frederiksenip kissaatigaa misigisimasami naggaserneqarnissaat.
Maileqaqatigiinnerup kingorna ullualunnugit qaangiummata Klaus Frederiksen Danmarlkiliartussanngorpoq. Qatanngutini arnat marluk akkanilu naapissallugit isumaqateqarfigai.
- Takullugit misigissutsitigut attortinnaqaaq, nuannaaqaangalu, qarpoq nangillunilu:
- Ilaqutariit ilagitillugit ataataga sianerfigiaara oqaluttuullugulu qatanngutikka pulaarlugit. Kamattorujussuuvoq oqarasuaammilu nillialluni. Isersimaqatikka nipangersimapput tusarnaaginnarlutillu.
Qatanngutaata arnap ataatami Klaus Frederiksenimik naapitsinissaanik sunnerpaa angerlarsimaaffianullu ulloqeqqasioriartortillugu.
Puulukimik siatamik naatsiianillu kajortitanik neritillutik Klaus Frederiksen ataatagisorisaminik perngarluni oqaloqatiginnippoq.
- Napinnera nuannaarutigteqaara, naak uannut ataataanini nassuerutiginngikkaluaraa. Malugaara isikkut isigisinnaanngikkaanga, taamalu isumaqarpunga aamma tassunga artornarsimasoq, Klaus Frederiksen oqarpoq.
Klaus Frederiksenip ataatani suli ataasiarluni pulaaqqippaa, puigortunnginnerani sivikitsumillu napparsimareerluni toqunnginnerani.
- Kingullermik 2013-imi takuara. Aperaanga qanga takkussimanersunga qanorlu innersunga. Taava assakkut tiguaanga eqitaarlungalu, Klaus Frederiksen oqaluttuarpoq.
Suli naligiissitaanngilagut
Naak Klaus Frederiksen ataataminit meeqqamut akiliutaasumik pisarsimagaluarluni kingornussisussaatitaanngilaq.
Ukiut arfineq pingasut qaangiummata 2014-imi inatsisitigut allannguineqarpoq imaalerlugu inatsisitigut ataataqanngitsut periarfissillugit ataatassarsiuisinnaalersillugit ataataminnillu kingornussisunngortissinnaalerlugit, kingornussassat agguaanneqareeersimanngippata.
Tamanna Den detalje har blandt andet betydning for Klaus Frederiksenimut sunniuteqarpoq, ataataata kingornussassaatai agguaanneqareersimammata inatsit suli allannguuteqanngitsoq.
Taamaattumik isumaqarpoq inatsit 2014-imeersumi inatsisitigut ataataqanngitsut isumagineqanngitsut, sulimi ilarpassui kingornussisinnaanngimmata. Ilutigalugu Klaus Frederiksenip erseqqissarpaa kissaatiginagu inatsitigut ataataqanngitsut qatanngutaasa kingornussamik ilaat inatsisitigut ataataqaanngitsunut tunniutissagaat.
Taarsiullugu neriuutigaa danskit naalagaaffiannik unnerluussinikkut inatsisitigut ataataqanngitsut kingornussaqannginnerminnik taarsiiffigineqassasut inatsisitigullu assiginngitsumik pineqarnerminnut utoqqatserfigineqassasut.
- Neriuppunga kiisami naggaserneqassasoq, isumaqarpungalu piffissanngortoq naalaagaaffiup akisussaaffimmik tigusinissaa nassuerutigalugulu immikkoortissimagamisigut, Klaus Frederiksen oqarpoq.
AAMMA ATUARUK Inatsisitigut ataataqanngitsunut oqaloqatiginnittarfeqalertoq
Kalalalit Nunaat Pillugu Ataatsimiititaliamut siulittaasuusimasutut taamani Inuit Ataqatigiinnit politikeriusimasoq Sara Olsvig 2014-imi inatsisitigut ataataqanngitsut pillugit inatsisiliorneqalermat isumaqatigiinniaqataavoq.
Oqaluttuarpoq taamanikkut Kalaalit Nunaat Pillugu Ataatsimiititaliaq Naalakkersuisullu inatsimmik allannguisoqartinnagu tunngavilersuisut inatsisitigut ataataqanngitsut danskit naalagaaffiannit taarsiiffigineqassasut, tassami arlallit nangittumik kingornussisinnaanngimmata.
Taamani danskit naalagaaffiata inatsisitigut ataataqanngitsut aningaasatigut taarsiiffigineqarnissaat itigartiotsissutigaa.
- Taarsiullugu inatsisip akuerineqarnissaa ukkataraarput, ataatassarsiorsinnaaneq aallarnerneqarsinnaaniassammat. Taamani danskit suleriaasiata inatsisitigut ataataqanngitsunut amerlaqisunut inuttut kingunerisaat paasilluarsinnaanngilaat, Sara Olsvig oqarpoq, ullumikkullu Ilisimatusarfimmi ph.d.-nnorniarpoq Kalaallit Nunaata USA-llu akornanni pissutsit allaaseralugit.
Tamatuma kingornatigut inatsisitigut ataataqanngitsut pillugit paasissutissat amerlipput. Sara Olsvig isumaqarpoq suliap qaqeqqinneqarnera ajuunngitsuusoq.
- Piffissaatillugu danskit naalagaaffiata kalaallini inuiaqatigiinni amerlasuunik inatsit assigiinngisitsisoq iluarsisimanngilaa, sulilu innuttaasoqarpoq naligiissinneqanngitsunik, naak inatsit 2014-imi akuerineqaraluartoq. Tamakkiisumik naligiissitsinermik naapertuilluartumillu misigisitsinertalimmik aaqqiisoqartariaqarpoq, oqarpoq.
