IA-p illersornissaq pillugu siunnersuut saqqummiuppaa: Nunatta illersorneqarnerani suliaqarnerussaagut

Nunatta nakkutigineqarnerulernera aamma innuttaasut, suliffeqarfiit oqartussallu nunatta illersornneranut peqataatinneqarnerulernerat. IA-mit illersornissaq pillugu siunnersuummi allappoq.

Allattoq Helle Nørrelund Sørensen

maajip 24-at 2023 10:48

Nakkutilliineruneq, atortulersuutitsinnik pitsaanerusumik qulakkeerineq, qarasaasiatigut isumannaanneruneq, suliffeqarfiillu amerlanerusut.

Inuit Ataqatigiit nunatta isumannaannerulernissaanut suliniutissatut pisariaqarsorisaat tamakkuupput. Tamanna illersornissaq pillugu siunnersuummi partiip pingasunngornermi saqqummersitaani allavoq.

Siunnersuut danskit naalakkersuisuisa kunngeqarfimmi tamarmi illersornissaq pillugu nutaamik isumaqatigiissuteqarnissap isumaqatigiinniutigineqarneranut sapaatip akunnerani matumani saqqummiussaanut partiip siunnersuutigaa.

Isumaqatigiissummi immikkoortut pingaarnerit Christiansborgimi aasap ingerlanerani inissillugit isumaqatigiissutigineqassapput. Uanilu Issittumi aamma Nunani Avannarlerni Illersornissaqarfiup suliassai pingaarnerpaatinneqassasut, illersornissamut ministeriugallartup, Troels Lund Poulsenip (V) nalunaarutiginikuuaa.

Taamaammat kalaallit savalimmiormiullu folketingimut ilaasortaatitaat isumaqatigiinniarnissamut aamma aggersarneqarnikuupput, soorlu aamma danskit naalakkersuisuisa isumaqatigiissut Naalakkersuisunut ataqatigiissaarniaraat.

Naalakkersuisulli isumaqatigiinniarnernut kissaatitik paasissutissiissutiginianngikkallarnikuuaat. IA-li maanna naalakkersuisoqatigiinnit marlunnit kisimiilluni kissaatiminik nalunaaruteqarpoq.

Attaveqaqatigiinnerup qularnaveersarnera qarasaasiatigullu isumannaanneruneq

Issittup eqqissisimatinneqarnissaanut Ilulissani 2008-mi nalunaarut IA-p Inatsisartuni partiit tamarmik assigalugit taperserpaa.

Taamaammat partiip sakkut siunnersuutiginagit timmisartut sorsuutit, qullartaasiat alapernaarsuutit, aqqartartut umiarsuillu alapernaarsuutit amerlanerusut – ajornanngippallu Issittumi Sakkutooqarfiup ullumikkut atugaanit minnerusut sukkanerusullu siunnersuutigai.

IA-p illersornissaq pillugu siunnersuutaa arlalinnik tunngaveqarpoq:

- Kalaallit Nunaata erseqqissumik akuerinngilaa atomip nukinganik nukissiorfiit, aqqartartut atomip nukinganik ingerlatillit aamma atomip nukinganik qaartartuliat Kalaallit Nunaanniinnissaat imaluunniit Kalaallit Nunaannut inissinneqarnissaat.

- ”Kalaallit Nunaata peqataaffiginngisaanik Kalaallit Nunaanni susoqassanngilaq” IA-p oqaatsinik najoqqutatut atugaanni nutaajuvoq: Kalaallit Nunaanni suliffeqarfiit oqartussaasullu suliassat suliarinissaannut annertusiartuinnartumik inuiaqatigiinnut kalaallinut iluaqutaasussamik peqataasariaqartut. Illersornissaq pillugu isumaqatigiissutissap nutaap isumaqatigiissutiginiarneranut atatillugu Inuit Ataqatigiit ’dual-use’ – atortunik sakkutuunit sakkutuujunngitsunillu atueqatigiittarneq – pillugu suli amerlanerusunik ersarinnerusunillu piumasaqaateqarniarput.

- Nunarput nunatsinni illersornissamut peqataanerussaaq. Tamanna nunatsinni suliffeqarfinnut oqartussaasunullu akisussaaffiliinerunikkut pissaaq aamma innuttaasut nammineq kajumissutsiminnik ulapungaarsimanissamut sungiusarneqarnissamut neqeroorfigineqassapput.

Allisiguk

Kiisalu sumiiffinnik nunatsini inuiaqatigiinnut pingaaruteqarluinnartunik isumannaannerulersitsisoqassaaq. Assersuutigalugu IA-p imaatigut kaabelip qaammataasatigullu internettimut attaviit isumannaannerulersinneqarnissaat kissaatigaa, nunatta avannaa tunulu taamaalillutik imaatigut kabeli aqqutigalguu pitsaanerusumik attaveqaateqalersinneqassallutik aamma mittarfiit umiarsualiviillu tamarmik immikkut illersorneqassallutik.

Nunarput tamatuma saniatigut nukissamik, internettimik imermillu pilersuinermut ajornartoortitsisinnaasut pillugit qarasaasiatigut saassussinermut illersorsinnaalerulissaaq.

Tamanna Digitalimik aqutsisoqarfimmi qarasaasiatigut saassussisoqarnissaanut upalungaarsimanikkut pissaaq, aamma Danmarkimi Center for Cybersikkerhed Tusassilu internettimik atuinermi isumannaannissaq pillugu meeqqanut paasissutissiinissamut suleqatigiittariaqarput.

Ilinniarfiit amerlanerusut innuttaasunullu paasissutissiineq

Naak kunngeqarfiup tamarmi illersornissaa pappiaqqatigut Danmarkip akisussaaffigigaluaraa nunatsinni innuttaasut nunatta illersorneqarneranut peqataanerusariaqartut IA isumaqarpoq.

Taamaammat IA-p Kangerlussuarmi upalungaarsimaneq pillugu ilinniarfiup utaqqineqartuarsimasup ammarneqapallannissaa isumaqatigiissummiillu amerlanerusunik atuartoqarnissaa siunnersuutigaa.

Tamatuma saniatigut Kangerlussuaq ullumikkormit annertunerunerumik illersornissamut qitiuserussaaq. Taamaaliorniarnikkut Issittumi Sakkutooqarfiup suliaqarnermi immikkoortortaqarfiata ilaa maannga nuunneqarnissaaq timmisartuaqqanillu inuttaqanngitsunik aqutsisinnaanermut ilinniarfimmik pilersitsisoqassalluni.

Aamma atuarukDanmark nunatsinni nakkutilliinerorusuttoq

Aamma Issittumi Sakkutooqarfik suliaqarnitik pillugit tamanut paasissutissiinerullutillu inuinnarnik, kalaallinik innuttaasunik atorfinitsitsinerussasut, IA isumaqarpoq.

Partiillu nunatta Issittumi Sakkutooqarfiup suliaata ilaanik, tassa imaani annaassiniarnermik aamma Joint Rescue Command Centerimik (SAR) tigusinissaa aamma piareersimaffigaa. Tamanna illersornissamut isumaqatigiissutissap atorunnaarnerani tassa ullut arfineq-pingasut qulillu qaangiuppata pissaaq.

Naallu partiip nunatsinni innuttaasut nunatta illersorneqarneranik akuutinneqarnerulernissaat kissaatigigaluaraa sakkutuujusussaatitaaneq inuusuttunut neqeroorutaannaanissaa kissaatigaa. Sakkutuujusussaatitaanermillu misiliineq nunatsinniittaannassaaq.

IA-mit illersornissaq pillugu siunnersuut IA-mit folketingimut ilaasortap, Aaja Chemnitzip Nuummi innuttaasunut marsimi ataatsimiititsinerata kingorna pilersinneqarpoq. Taannalu siunnersuummik pingasunngornermi aamma saqqummiussisuuvoq.