Nunarput Issittumi aallartitamik nutaamik toqqaassasoq

Danmarkip nunattalu akornanni issittoq pillugu aallartitamik toqqaanissaq pillugu ukiuni arlalinni isumaqatigiinnginnerat maanna naammassineqarpoq.

Allattoq Aleksandar Josevski

decembarip 20-at 2024 16:26

Nunarput Issittumi Siunnersuisoqatigiinni maajimi 2025-mi atuuttussamik issittoq pillugu aallartitassamik toqqaassaaq.

Tamanna Naalagaaffinngornissamut Nunanullu Allanut Naalakkersuisoqarfiup tusagassiuutinut nalunaarummi erseqqissaatigaa.

Kalaallit Nunaannit toqqagaasumik issittumi aallartitaqalernissarput qilanaaraara.

Lars Løkke Rasmussen, Danmarkimi nunanut allanut tunngasunut ministeri

Taamaalilluni nunatta Danmarkillu akornanni issittoq pillugu aallartitamik toqqaasinnaatitaaneq minnerunngitsumillu aallartitap nagguia inuiaassusaalu pillugit ukiuni arlalinni akerleriissutaasoq naammassineqarpoq.

Tusagassiuutinut nalunaarummi allassimavoq:

- Naalakkersuisut issittumi aallartitassamik nutaamik toqqaanissaannik innersuussinissaannillu isumaqassaaq.

Aamma atuaruk Akerliliisoqarneraniit ukioq ataaseq qaangiuttoq: Danskeq atorfilittaq Issittoq pillugu suli aallartitaasoq

Tamatuma saniatigut naalakkersuisup, Vivian Motzfeldtip Issittumi Siunnersuisoqatigiinni siulittaasuuffik Danmark sinnerlugu tigussavaa.

- Issittumi Siunnersuisooqatigiinni Siulittaasuunissami Nunatta qitiusumik akisussaaffimmik maanna tigusinissaa nuannaarutigaara. Kunngeqarfimmi Nunarput issittortaavoq, taamaattumillu nunat pingasuulluta akisussaaffinnik agguataarinninnermi isumaqatigiissutigalugu tamanna isiginiarneqarmat nuannaarutigaara, Vivian Motzfeldt oqarpoq.

Taassuma naalakkersuisut issittoq pillugu aallartitamik maanna toqqaasinnaalernerat naammagisimaarlugu oqaatigaa.

- Issittumi suleqatigiinneq pingaartumik Issittumi soorlu silaannaap allanngoriartornera aammalu nunarsuarmi eqqissiviitsumi Issittumi innuttaasuusunit aqunneqarnissaa pingaaruteqarpoq. Taamaattumik Issittumi Siunnersuisooqatigiinni Kunngeqarfiup siulittaasuunerani Nunatta aqutsisutut akisussaaffeqarnera issittumi suleqatigiinnermi iluaqutaassaaq.

Issittumi aallartitaq nutaaq siulittaasuuffeqarnermi qaffasissumik atorfilittanut siulittaasutut atuutissaaq, taannalu Nuummi Københavnimilu allaffeqassalluni.

ISSITTOQ PILLUGU AALLARTITAQ SULERISUUA?

Issittoq pillugu aallartitaq Danmarkip nunanut allanut mintereqarfiani Københavnimiittumi allaffeqarpoq, taannalu ministereqarfiup Issittoq aamma Amerika Avannarleq pillugit immikkoortuata pisortaatut atorfeqarpoq.

Taanna Kunngeqarfiup, Savalimmiut Kalaallit Nunaata ataatsimoorussamik nunanut allanut politikkiannik taavalu USA-mik Canadamillu suleqateqarnermik aamma ataqatigiissaarisuuvoq.

Aamma Naalagaaffeqatigiit sinniisuuffigalugit atorfillit Issittumi Siunnersoqatigiillu ataatsimiinneranni peqataasarpoq.

Issittoq pillugu 2012-ip 2023-llu akornanni aallartitaasut ukuupput:

Klavs A. Holm (2012 - 2013)

Erik Vilstrup Lorenzen (2013 - 2016)

Hanne Fugl Eskjær (2016 - 2019)

Thomas Winkler (2019 - 2023)

2023?

Allisiguk

Nunasiaateqarniartutut eqqarsarneq

Danmarkip nunanut allanut tunngasunut ministeriata, Lars Løkke Rasmussenip danskeq aallartitaq, Tobias Elling Rehfeld issittoq pillugu aallartitatut 2023-mi marsimi toqqarmagu tamanna nunatsinni ukkatarineqarlunilu kamaatigineqarpoq.

Naak naalakkersuisut aallartitap Issittumit naggueqarnissaa danskit naalakkersuisunut kissaatigigaluaraat taanna toqqarneqarpoq.

Aamma atuarukMotzfeldt: Danmark naggueqatigiinnit inunnit issittoq pillugu aallartitamik toqqaasariaqaraluarpoq

Naalakkersuisulli aalajangiinermut ilanngutitinneqanngillat, naak danskit naalakkersuisuisa "Savalimmiut aamma Kalaallit Nunaat pineqartillugit Savalimmiut Kalaallillu Nunaat peqataatinnagit aalajangiisoqartassanngilaq" tunngavissiarigaluaraat.

Lars Løkke Rasmussenilli aallartitap suminngaanneernera pingaaruteqanngissoraa. Taassuma iliuuserisai ”nunasiaateqarniartutut eqqarsarnermik” ilaatigut taaneqarput, Inatsisartunilu sammivinnit tamanit Danmarkimut isornartorsiuisoqarluni.

Danskilli ministeriunerata, Mette Frederiksenip Nuummi 2023-mi aasakkut naalagaaffeqatigiit ataatsimiinneranni issittumit aallartitap oqallisigineqarnerata ingerlatiinnarneqarnissaanut periarfissaq ammarpaa.

Aamma atuarukMette Frederiksen akuersaartoq: Kalaallit Nunaat Issittoq pillugu aallartitamut atatillugu isumaqatigigaa

Ministeriunerulli “allartitap kalaallinit innuttaasunit kalaallillu innuttaasuinit tunngaveqarnissaa – kalaallillu oqartussaanerpaanissaat pissusissamisoortoq” ukioq manna aggustimi oqaatigaa.

Toqqaasoqarnissaa Løkkep qilanaarigaa

Issittumi Siunnersuisoqatigiinni akisussaaffinnik agguataarineq naammagisimaarlugu Lars Løkke Rasmussenip Namminiilivinnissamut Nunanullu Allanut tunngasunut Naalakkersuisoqarfimmit tusagassiuutinut nalunaarummi oqaatigaa.

- Issittoq pillugu nunat tamalaat suleqatigiinnerat ingerlalluartoq qulakkiissallugu pingaaruteqarluinnarpoq. Pingaartumik tamatuminnga sumiiffimmi nunap immikkoortuani inuit 4 millionit missaaniittut akiitsoqarfigaavut, taakku sila pissusiata allanngoriartornera aammalu nunat tamalaat Issittumut soqutiginninneruleriartornerannut malugisaqarluarput, taanna oqarpoq, nangillunilu:

ISSITTUMI SIUNNERSUISOQATIGIIT SULERISUUPPAT?

Issittumi Siunnersuisoqatigiit nunat issittortallit ingammik silap pissusia, avatangiisit, suleqatigiinneq atajuartumillu ineriartortitsineq pillugit oqallittarfigaat. Taakkua assigiinngitsorpaalunnik ilaatigut nunat killeqarfii akimorlugit ilisimatusarnermik suliniuteqaqatigiipput.
Nunat issittortallit arfineq-pingasut ukua siunnersuisoqatigiinni ilaasortaapput: Kunngeqarfik Danmark (Danmark, Kalaallit Nunaat Savalimmiullu), USA, Canada, Island, Norge, Sverige, Finland Ruslandilu.
Tamatuma saniatigut nunat inoqqaavisa suliniaqatigiiffii arfinillit ukua aamma ilaapput: Arctic Athabaskan Council, Aleut International Association, Gwich’in Council International, Inuit Circumpolar Council, Saamit Siunnersuisoqatigiivi (Samerådet) Ruslandillu avannaata inoqqaavisa suliniaqatigiiffiat (Russian Assciation of Indegenous Peoples of the North (Raipon)).
Ingammik avatangiisinik eriaginninnermut tunngasuni suleqatigiinnerunissaat siunertaralugu, Issittumi 1996-imi siunnersuisoqatigeeqalerpoq.
Isumannaallisaanermut politikkimik suliaqartuussanngitsut pilersinneqarneranni isumaqatigiissutaavoq.
Siulittaasuuffik kingoraartaaffiuvoq. Kunngeqarfik Danmark 2025-mi maajimi siulittaasunngussaaq.
Rusland Ukrainemik 2022-mi februaarimi saassussimmalli, nunat siunnersuisoqatigiinni ilaasortat sinnerisa suliatik unitsikkallarpaat. Sulialli unitsikkallarsimasamik ilaat 2022-mi juunimi nangippaat, taakkuali Ruslandip peqataaffigisuunngilai.

Najoqqutaq: Rex.dk

Allisiguk

- Kalaallit Nunaannit toqqagaasumik issittumi aallartitaqalernissarput qilanaaraara, tassani Kalaallit Nunaanni, Savalimmiuni Danmarkimilu nunanut allanut sullissiviit ataatsimut qanittumik suleqatigiillutik Issittumi Siunnersuisooqatigiinni Kunngeqarfiup soqutigisaannik akisussaaffeqassaaq.

Kunngeqarfik Danmark Issittumi Siunnersuisoqatigiinni ukiuni marlunni tassa 2025-mi maajimit 2027-mi maajimut siulittaasuuffeqassaaq.

Nutaarsiassami kukkunermik nassaarsimaguit uunga allaffigineqarsinnaavugut.