B52-ip nakkarneranit ukiut 50-nngorput: 'Sikumi qaartoqartoq takoriataarpara'
Amerikamiut sakkutuuisa timmisartorsuata qaartartunik brintbombinik useqarluni Pituffiup eqqaani nakkarneranit sapaatiuppat ukiut 50-inngussapput. Timmisartorsuup nakkarnera takunnittunut aammalu politikkikkut annertuumik kinguneqarpoq.
Timmisartorsuup nakkarfianut annguteqqaartut ilagaat ullumikkut 83-inik ukioqartoq Jens Zinglersen.
Taanna KGH-imi pisortaalluni Pituffimmi sakkutooqarfimmi januaarip 21-ani 1968-imi allaffimmi silataaniippoq. Tassanngaanniillu sakkutooqarfiup avataani sikumi qaartoqarneranik ikuallarujussuartoqarneranillu takunnittuuvoq. Qaartoqarnera ima sakkortutigaaq nuna sajuttoq malugisinnaallugu, timmisartumillu nakkartoqarsimanera ingerlaannaq paasivaa.
- Inuuninni imartusimaqaaq, aamma peqatigiiffeqarpugut taaguuteqartoq Foreningen af Strålingsramte Thulearbejdere (Pituffimmi sulisuusimasut qinngornernik ulorianartunik eqqugaasimasut peqatigiiffiat, aaqq.) Peqatigiiffik 2014-ip tungaanut atuuppoq, inuillu eqqugaasimasut tapersersorlugit suliaqarpugut. Arlallimmi ammimikkut eqqumiilluinnartunik qaqutigoortupilussuarnillu nappaateqalersimapput allallu aamma kræftimik nappaatinik assigiinngitsunik eqqugaasimallutik, nappaateqalernerilu Pituffimmi ajutoornermut attuumassuteqarsinnaanerat arlaannaanilluunniit akuerineqarumanngilaq, taamaammat imartusimaqaaq. Assut imartusimaqaaq, KNR-imut taama oqarpoq.
Pituffiup eqqaani 1968-imi timmisartorsuup nakkarnera
Amerikamiut timmisartorsuat qaartartunik useqartoq B-52 Stratofortress, timmisartup iluani ikuallattoqalernerata kingorna Pituffiup avataani kilometerit 14-it missaannik ungasitsigisumi nakkarpoq.
Inuttat issimasut arfineq-marluupput. Arfinillit nakkariartuuserlutik timmisartumit pissinnermikkut annapput.
Timmisartorsuup userai brintimik qaartartuliat sisamat, taakkulu timmisartorsuup nakkarnerani tamarmik aserorput.
Pituffimmi taamani sulisut 1200-sut ilarpassui ajutoornerup kingorna saleeqataapput.
Saleeqataasullu ajutoornerup kingorna ukiut ingerlanerini nappaateqalerput, amerlanerinik kræftimik. Napparsimalernerannullu qaartartorsuit qinngornernik radioaktiviusunik akoqarnerat pissutaasorineqarpoq.
Danskit naalagaaffiat Pituffimmi sulisuusimasunut tamanut taartisiassatut 50.000 koruunit 1995-imi akiliutigai.
Pituffimmi sulisuusimasut suli inuusut ajutoornerup kingorna peqqissutsiminnik misissuisoqarneranik peqqissutsimut paasissutissat danskit oqartussaasuinit tunniunneqarnissaat suli ilungersuutigaat.
AAMMA ATUARUK Spændende verdenspremiere på "Idealisten"
Barakki tamarmi sajuttoq
Danmarkimeersoq Hugo Elmer 25-nik ukioqarluni Pituffimmi innaallagisserisutut 1968-imi sulilerpoq. Suleqatini peqatigalugu sakkutooqarfiup barakkiisa ilaanni suliaqartillutik barakki sajuttupilussuanngorpoq.
- Isumaqarlunga illu aporneqartoq. Nunap sajuppillassinnaanera allatigulluunniit pisoqarnera ilimaginngilarput.
Hugo Elmerili anillakkami takusaqanngilaq. Sakkutooqarfimmiilli tamanut nalunaarutigineqarpoq amerikamiut sakkutuuisa timmisartorsuat qaartartunik useqartoq sakkutooqarfiup ungasinngisaani sikumut nakkarsimasoq. Suleqatinilu oqorsarsinnarlutik timmisartorsuup inuttaanik ujaaseqataapput.
AAMMA ATUARUK Isornartorsiuisut: Pituffimmi sulisartut napparsimalersimanerannik oqaluttuaq unitsinneqarli
Hugo Elmer biilimut qaammartartorsualimmut ilaavoq.
- Biilip igalaavi ammatittariaqarpagut 40-nillu issimmat imaannaanngilaq (…). Aalasumik takugutta qaammartartorsuarmik seqerfigisussaavarput radiukkullu nalunaarutigalugu, taava sakkutooqarfiup qulimiguuliutaa ornigutsinneqassaaq, taama oqaluttuarpoq.
Hugo Elmerikkut inuttanik nassaanngillat, aamma saliinermut peqataasimanngilaq. Benziinaasivissuarnilli timmisartup aseqqukuinik, sikumik apummillu assartuutissanik suliaqartitaavoq.
Siku katersorneqartoq sakkutooqarfimmi qaammaterpassuarni uninngatinneqarpoq kingornalu USA-mut umiarsuarmik nassiunneqarluni.
- Sikup katersukkatta ilarujussua qernertuinnaavoq.
Qinngornerit radioaktiviusut akornutaasinnerisa assortuussutaanera
Qaartartorsuit radioaktivimik akorisaata, plutoniummip, saliisut ilarpassuisa napparsimalissutigisimagaat ukiorpassuit qaangiummata aatsaat paasineqarpoq. Aarlerinaateqarsinnaanerali Hugo Helmerip ajutoornerup kingorna ulluni siullerni eqqarsaatigisimanngilaa.
AAMMA ATUARUK Ilisimatooq: Camp Centurymi igitat qimaannakkat nakkutigineqarlik
Suleqatini allat assingalugit Hugo Elmer ajutoornerup kingunerisaanik napparsimalersimanngilaq. Pisorli ukiuni kingullerni 50-ini eqqarsaatigiuarsimavaa.
Ajutoorneq qanoq akulikitsigisumik eqqaasarpiuk?
- Akulikitsumik. Nuliara oqartarpoq: Pituffimmiikkavilli niaqunni kaavilerpoq, Hugo Elmer taama oqarpoq.
Hugo Elmer, Jens Zinglersenitulli, peqatigiiffimmi Foreningen af Stråleramte Thulearbejderemi ilaasortaasimavoq ajutoornerlu pillugu allagaatinik allaaserisanillu katersisimalluni, aamma pisoq pillugu oqalugiartarpoq.
