Aaja Chemnitzip danskit naalagaaffiata saammaateqatigiinnermut aningaasaateqarfimmik isumassarsiaa isornartorsiorpaa

IA-mi politikeri Aaja Chemnitz naapertorlugu, spiralilersuisimanermi arnanut taarsiiviginninnissaq saammaateqatigiinnermut aningaasaateqarfik kinguarsaataasinnaavoq.

Allattoq Ann-Sophie Greve Møller

septembarip 23-at 2025 10:01

Nutserisoq Karla Heilmann

IA sinnerlugu Folketingimi politikeriusup, Aaja Chemnitzip isumaa naapertorlugu, danskit naalakkersuisuisa saammaateqatigiinnermut aningaasaateqarfimmik isumassarsiaq puiguinnarallartariaqaraa – massakkumuugallartoq.

- Arnanut spiralilersuisimanermut eqqugaasunut taarsiisoqannginnera narrujuumminarpoq.

- Erseqqissaavigineqarneq naammassineqarnissaalu taakkua (arnat taakku aaqq.) pingasunngorpat utoqqatsertoqarnissaaninngaanniit piumanerugaat isumaqarpunga, Aaja Chemnitz oqarpoq.

Danskit ministeriunera Mette Frederiksenip spiralilersuisimanermut suliani arnanut pingasunngorpat Nuummiinnermini, saammaateqatigiinnermut aningaasaateqarfimmik isumassarsiaq Naalakkersuisut peqatigalugit oqallisigissagaat ataasinngornermi saqqummersinneqarpoq.

Mette Frederiksen naapertorlugu, “spiralilersuisimanermi suliani arnanut allanullu kalaallinut aaqqissuussaasumik immikkoortitsilluni pissusilersortarnerit, kalaaliunertik piinnavillugu allatut pineqartartut pillugit” saammaateqatigiinnermut aningaasaateqarfimmiit aningaasatigut ajunngitsorsiassaqartinneqarniartut, tusagassiutinut nalunaarummi allappoq.

Suliat allat suut ilanngullugit pineqarnersut erseqqissumik allaqqanngilaq.

Kingunerlutsitsineq nangittoq

Aaja Chemnitzili naapertorlugu, arnanut spiralilersorneqarsimasunut suliap ingerlanneqarnera saammaateqagiinnermut aningaasaateqarfik kinguarsaasinnaavoq. Taamaalillutik aningaasanik taarsiiffigineqarnissaminnu sivisunerusumik utaqqisussanngorsinnaapput, taanna isumaqarpoq.

- Erseqqilluinnartumik kaammattuutigiinnarsinnaavara, naalagaaffiup taartisiassat taakkua sukkanerpaamik tunniuttariaqaraluarai. Kalaallit politikkeriilu tamatuma sivitsorpallaalereernera siumaqatigiissutigaarput, taamaaginnarsinnaanngilarmi. Saammaateqatigiinnermut aningaasaateqarfik taanna puigorsaatitut atorneqassanngilaq.

SPIRALILERSUISIMANEQ SUUA?

Kalaallit Nunaanni niviarsiaqqat arnallu 4000-it sinneqartut 1960-ikkunni 70-ikkunnilu spiralilersorneqarput. Tamanna Kalaallit Nunaanni naartunaveersaatinik atuisitsinermi suleriaaserineqarsimasoq – allatut taallugu naartunaveersaatit - pillugu suliamut attuumassuteqanngitsunit piffissami 1960-imiit 1991-ip tungaanut pisimasut qulaajarneqarput. Niviarsiaqqat naartunaveersaaserneqartut ilai aqqaneq-marluinnarnik allaat ukioqarput.
Qulaajaaneq Arnat 354-it misiginikuusatik pillugit oqaluttuarput, pisimasullu 488-it misissuiffigineqarlutik. Pisimasut amerlanerpaartaanni arnat akuersiteqqaarnagit spiralilersorneqarsimapput.
Taamanikkut Nunarput Danmarkimi amtiuvoq.
Qulaajaaneq naapertorlugu spiralilersuiniarneq ilaatigut danskit oqartussaasuisa inuiaqatigiit amerliartornerannut ernumanermut atassuteqarpoq, inuiaqatigiillu kalaallit amerliartornerannut killiliinissamik kissaateqarlutik.
DR-imit tusarnaagassiap ”Spiralkampagnen”-ip 2022-mi, qanoq kalaallit arnat arlallit akuersiteqqaarnagit spiralilersorneqarsimanerat pillugu saqqummiussinerata kingorna oqaluttuaq aallartipiloorpoq.
Arnat 143-t spiralilersuisimanermik suliaq pillugu danskit naalagaaffiat eqqartuussivimmut 2024-mi tunniuppaat. Inuit pisinnaatitaaffiinik unioqqutitsisinermut taarseeqqusissutaat katillugit 43 millionit koruunit missaanniipput.
Aggustimi 2025-mi – qulaajaaneq saqqummiunneqanngitsiarnerani – qallunaat ministeriunerat Mette Frederiksen arnanut suliamut attuumassuteqartunut Danmarki sinnerlugu utoqqatserpoq.
Tassunga atatillugu Naalakkersuisunut siulittaasoq Jens-Frederik Nielsen arnanut 1992-imi Danmarkimi peqqinnissaqarfik nunatsinnit akisussaaffigineqalerneraniit akuersiteqqaarnagit naartunaveersaaserneqarsimasunut utoqqatserpoq. Nunatta nakorsaaneqarfiata pisut 15-it ilisimasaqarfigaat.
Utoqqatserneq Nuummi septembarip 24-ani malunnartinneqassaaq.

Allisiguk

Danmarkimit ajunngitsorsiassaqarnissamut Kalaallit Nunaanneersunut inunnut eqimattakkuutaanut kissaateqartunut, taarsiissuteqarnissamut ataatsimiititaliamik taallugu, sulianik eqqartuussivitsigoortitsinani isumaginnissinnaasumik siornatigut Aaja Chemnitzip eqqartornikuua. Isumassarsiarli tamanna qallunaaniit tigulluarneqanngilaq.

Taammaammat saammaateqatigiinnermut aningaasaateqarfeqaleratarsinnaasoq aamma takusinnaavaa.

- Ajunngitsortaa tassaasinnaavoq, suliat ilisimaneqareersununinnaanngikkaluartoq kisianni oqaluttuarisaanermi qulaajaanermi sulianik nutaanik nassaartoqaratarsinnaaneranut inissaqartitsissammat, taanna oqarpoq.

Aamma atuarukUtoqqatserneq sioqqullugu Mette Frederiksen kattuffinniit partiiniillu tatineqartoq

Tamannali oqaluuserilertinnagu spiralilersuisimanermi suliani arnat sukumiisumik erseqqissaavigineqartariaqaraluarput. Tamanna aamma inatsisitigut ataataqanngitsunut meeravissianngortutinneqartunullu atuuppoq.

- Arnat ilaasa ukioqqortusilaareerneri eqqaamaneqartariaqarpoq. Suliallu naammassineqarnissaata tungaanut sakkortuumik misigisaqartinneqaqqipput kingunerlutsitsinerlu taanna misigeqqippaat. Taamaammallu naalagaaffik tamatuminnga kinguarsaaqqinnani sukkanerpaamilli erseqqissaasoqartariaqarneranik qulakkeerinissaminut immikkut ittumik pisussaaffeqartoq isumaqarpunga, Aaja Chemnitz oqarpoq.

Arnat 143-t spiralilersuisimanermik suliaq pillugu danskit naalagaaffiat eqqartuussivimmut siorna marsimi tunniuppaat. Taakkua tamarmik inuit pisinnaatitaaffiinik unioqqutitsinerat pillugu ataatsimut 43 millionit koruuningajannik taarsiiffigineqarnissaq piumasaraat.

Aamma inatsisitigut ataataqanngitsut 27-t immikku tamarmik 125.000 koruuninik Danmarkimiit inuit pisinnaatitaaffiinik unioqqutitsinerat pillugu taarsiiffigeqqupput. Naalagaaffik eqqartuussivimmut tunniunnikuuaat, suliallu eqqartuussivimmi sassartinneqarnissaa utaqqivaat. Kalaallit sisamat akuerisaanngitsumik meerarsianngortitaanertik pillugu Danmarkip naalagaaffianiit katillugit 1 millionit koruuninik taarsiiffigeqqupput.

Illit isummat pingaartittaqaarput. Nutaarsiassaq pillugu isorisat nersualaarinerillu uani tikilluaqquagut.