Sammisaq: Spiralilersuineq

Spiralilersuisimaneq: Spiralilersorneqarsimasut Danmarkimiittut ikiorneqarnissaat paatsiveerusimaarutaasoq

Spiralilersorneqarsimasut Danmarkimi Kalaallit Illutaannit ikiorneqassasut Danmarkimi nunamut namminermut peqqissutsimullu ministereqarfik innersuussivoq. Kalaallit Illutaalli ikiunissaminnik suliakkinneqarsimanngisaannarnerarput.
Arnat spiralilersorneqarsimasut Danmarkimiittut ikittuinnaat katsorsarneqarusullutik piumasaqarsimasut danskit nunamut namminermut peqqissutsimullu ministeriat Sophie Løhde (V) oqarpoq. Assi © : DR
januaarip 08-at 2024 07:43
Nutserisoq Nathan Kreutzmann

Arnat nunatsinniittut spiralilersorneqarnermik kinguneranik tarnimikkut anniaatillit telefonikkut siunnersuisarfimmut Tusaanngamut akeqanngitsumik sianerlutik ikiorneqarsinnaapput tarnillu pissusianik ilisimasalimmut innersuunneqarsinnaallutik.  

Spiralilersorneqarsimasummi katsorsarneqarneqarnissaannut naalakkersuisut 800.000 koruuninik 2023-mi tapiissuteqarput.

Arnat ikiorneqarusullutik 2022-mi aasamiit saaffiginnissimasut 77-iusut Isumaginninnermut Aqutsisoqarfik Sermitsiaq.AG-mut siorna septembarimi paasissutissiivoq.

Spiralilersuisimanermili eqqugaasimasut Danmarkimiittut qassioqqissaarnersut ilisimaneqanngitsoq IA-mit folketingimi ilaasortaq Aaja Chemnitz isumaqarpoq.  

- Ilisimasakka naapertorlugit spiralilersuisimanermut tunngatillugu arnat qassit oqaloqateqarnissaminnik katsorsarneqarneqarnissaminnilluunniit pisariaqartitsinersut danskit naalakkersuisuiniit suli paasiniarneqanngilaq.  

Danskit nunamut namminermut peqqissutsimullu ministereqarfiata nittartagaani allaqqavoq arnat tarnip pissusaanik ilisimasalimmik ikiorneqarusukkunik namminneq nakorsartik attavigissagaat imaluunniit Psykiatrifondenip telefonikkut siunnersuisarfia attavigissagaat. Spiralilersuisimanermilu eqqugaasut Danmarkimi Kalaallit Illutaannit ilisimasanik siunnersuinermillu neqeroorfigineqarsinnaasut aamma allaqqavoq.       

Arnalli katsorsartikkusullutik Psykiatrifondenimut aamma Kalaallit Illutaannut saaffiginnissimasut ikittuinnaasut danskit nunamut namminermut peqqissutsimullu ministeriat Sophie Løhde folketingimut ilaasortap Aaja Chemnitzip (IA) apeqqutaanut akissutigaa.    

Spiralilersuisimanermulli tunngatillugu ikiorneqarusullutik atinik isertuussilluni akeqanngitsumik sianerluni siunnersuisarfimmut   saaffiginnittoqarsimanngitsoq Psykiatrifonden KNR-imut paasissutissiivoq.

Kalaallit Illuutaat ikiuunnissaminnik suliakkerneqanngitsut 

Ministerilli akissutaa Aalborgimi Kalaallit Illuutaanni pisortap, Anna Lyngep eqqumiigeqaa.

Kalaallit Illuutaammi spiralilersuisimanermi eqqugaasimasunut katsorsaanissamut neqerooruteqarsinnaanersut danskit oqartussaasuinit attavigineqarsimanngisaannarput.

- Ikiuussinnaannitsinnut tunngatillugu ajoraluartumik saaffigineqarsimanngisaannarpugut. Inunnulliikiorneqarusuttunut siunnersuinissatsinnut piareersimavugut, Anna Lynge oqarpoq.

Arnalli spiralilersorneqarsimasut katsorsartinnissamut periarfissaqarnerat nunamut namminermut inunnillu isumaginninnermut ministereqarfiup nittartagaaneersoq Kalaallit Illutaata Facebookimi quppernermini innersuussutigaa.

Arnat qanoq amerlatigisut katsorsarneqarnissaminnik kissaateqarsimanersut paasiniarlugu nunamut namminermut peqqissutsimullu ministereqarfik Aalborgimi Kalaallit Illutaannut attaveqasimanngitsoq Anna Lynge aamma oqarpoq.  

SULIAT PILLUGIT ILISIMASAGUT

  • DR-ip siorna aallakaatitassiarisaatigut 1960-ikkunni 70-ikkunnilu danskit oqartussaasuisa kalaallit inuisa amerliartornerannik unikaallatsitsiniarlutik kalaallit niviarsiaqqat arnallu spiralilersorsimagaat saqqummiunneqarpoq.
  • Arnat arlallit ukiuni kingullerni akuersissuteqaratik spiralilerneqarsimanertik allatigulluunniit naartunaveersaaserneqarsimanertik aamma oqaluttuaraat.
  • Nakorsaaneqarfiup arnat 1992-ip kingornatigut akuersissuteqaratik naartunaveersaaserneqarsimasut pillugit suliat 14-it ilisimavai, Nunatta peqqinnissaqarneq danskit naalagaaffiannit 1992-imi tiguaa.
  • Sulianit 14-init Nakorsaaneqarfiup ilisimasaanit arfineq-pingasut nalunaarutigineqarlutillu Nakorsaaneqarfimmit suliarineqarput. Suliat sisamat naammagittaalliutaapput pisoqaasut. Suliat marluk Nakorsaaneqarfiup tusagassiuutitigut saqqummiunneqarnerit pissutigalugu ilisimavai. Naammagittaalliutit ukiut tuusintilikkuutaat nikiffianni sulianut tunngasuupput, suliarlu ataaseq 1990-ikkunni pisuulluni.
  • KNR-ip arnat marluk piumassuserinngisaminnik spiralilerneqarsimasut oqaluttuaat saqqummiunnikuuai. Aappaa Anna Jørgensenimut Maniitsup napparsimmaviani 1995-imi akuersissuteqarani spiralilerneqarsimasumut tunngavoq. Oqaluttuartup aappaa Amma Kukomut spiralileqarnerminik 2019-imi paasisaqarsimasumut tunngavoq. Taassuma spirali Tasiilap napparsimmaviani ukiut qulingiluat siornatigut naartuersinnerminut atatillugu ikkunneqarsimassasoraa. KNR-ip Emma Kuko pillugu nakorsap nalunaarsuinera atuarnikuuaa, spiralilu pillugu nassaassaqanngilaq.
  • BBC-p Dagbladet Informationillu arnat 1992-ip kingorna akuersissuteqaratik spiralilerneqarsimasut arlallit aamma oqaloqatigaat. Kingullermik pisoq assersuutigalugu 2013-imeersuuvoq.

Spiralilersuisimanerulli kingunerisa oqaluuserineqarnissat arnanit kalaallisut tunuliaqutalinnit Danmarkimilu maanna najugaqartunit pisariaqartinneqaqisoq Anna Lyngep maluginiarsimavaa.

Spiralilersuisimanerummi qulaajaavigineqarnissaanut isumalioqatigiissitameersoq arnanik eqqugaasimasunik apersuisussanngormat soqutiginnittoqaqisoq taassuma uppernarsisimavaa. Ullormilu tassani takkuttoqaaluttoq, taassumalu kingunerani soqutigineqarsimaqisoq, Anna Lynge oqarpoq.  

- Innuttaasut kalaallisut tunuliaqutallit saaffiginnillattaartuarput, ilaatigut arnat aamma taama pineqarsimanerminnik oqaasinnguisarlutik.

Danmarkimi Kalaallit Illutaanni sisamaasuni Aarhusimiittoq kisimi katsorsaanermik neqerooruteqartarpoq. Neqeroorfigineqarsinnaasulli tassaapput meeqqat, inuusuttut aamma ilaqutariit nukangasunik meerartallit nunatsiniit Danmarkimut Jyllandip qeqqanut nooqqammersut.     

Kalaallit Illuutaata Aarhusimiittup arnanik katsorsaanissamut neqerooruteqarsinnaanera pillugu naalagaaffik saaffiginnissuteqarsimanngisaannartoq pisortaq, Tanja Nielsen oqarpoq.

Arnalli spiralilersuisimanermi eqqugaasimasut tarnip pissusaanik ilisimasalimmik oqaloqateqarnissaminnik pisariaqartitsisut taassuma aamma nalilerpaa. 

Politikeri: Spiralilersorneqarsimasunik immikkut ikiuisariaqarpugut

Danmarkimi Kalaallit Illuutaat allalluunniit spiralilersorneqarsimasunik maanna Danmarkimi najugalinnut katsorsaanissamut neqerooruteqarsinnaanissaannut aningaasaliivigineqarnissaat maannamuugallartoq ilimananngilaq.

Sophie Løhde Aaja Chemnitzimut akissummini allappoq: “Arnanik spiralilersorneqarsimasunik katsorsaanissamut neqerooruteqarsinnaanerup annertusinissaanik maannakkuugallartoq pilersaaruteqartoqanngilaq”.

Taassumali arnat katsorsarneqarnissamik kissaateqartut namminneq nakorsaminnut saaffiginneqquai. Danmarkimi nakorsap nakorsiartoq tarnip pissusaanik ilisimasalimmut innersuuppagu, taava tarnip pissusaanik ilisimasallip akissarsiassaata 60 %-ia naalagaaffiup akilissavaa.   

Arnalli qanoq amerlatigisut ikiorneqarnissaminnik pisariaqartitsinersut paasiniarluarneqartariaqartoq Aaja Chemnitz isumaqarpoq. Amerlanngitsut pisariaqartitsippata Danmarkimi Isumaginninnermut Aqutsisoqarfik aaqqiissuteqapallassinnaasoq taanna naliliivoq.

Pisariaqartitsisulli amerlappata akeqanngitsumik katsorsaanermik neqerooruteqarsinnaanissamut IA aamma Folketingimi partiit sinneri aningaasaliissutissarsiupallattariaqarput.  

- Arnat nunatsinniittut Danmarkimiittullu ikiorneqarnissaannut aaqqiissutissaq pitsaanerusoq ujartortariaqaripput isumaqarpunga. Arnat sumiikkaluarunilluunniit assigiimmik ikiorneqartussaatitaapput, Aaja Chemntz oqarpoq.

KNR oqaaseqartitsiniarluni Danmarkimi nunamut namminermut peqqissutsimullu ministereqarfimmut saaffiginnissuteqarpoq, sulili akissuteqartoqanngilaq.

Siumumiit folketingimut ilaasortaq, Aki-Matilda Høegh-Dam, KNR-ip oqaaseqartinniarlugu aamma saaffigaa, taannali aamma akissuteqanngilaq.