Sammisaq: Spiralilersuineq

Spiralilersuisimanermit mamianartuliaq: Nunatsinni Nakorsaaneqarfiup nalunaarsuiffiit paatsiveqanngitsut paasiniarsarissavai

Spiralilersuisimanermik suliamit arnat 116-it maannamut akuersitinneqaratik spiralilersinneqarsimanerminnik oqaluttuatik nassiussimavaat. Misissuinermut angisuumut ilaatinneqassapput.
Spirali taamaattoq, niviarsiaqqanut arnanullu kalaallinut tusindtilinnut 1960-ikkunni 70-ikkunnilu ikkunneqarsimavoq. Assi © : DR
Allattoq Christine Hyldal
oktobarip 18-at 2023 13:06

Spiralilersuisimaneq pillugu suliami kapitali nutaaq aallartippoq. Arnat 116-it akuersitinneqaratik 1960-ikkunni 1970-ikkunnilu spiralilersinneqarsimanerminnik oqaluttuaat maannamut nassiunneqarsimapput.

Ilutigitillugu Nunatsinni Nakorsaaneqarfiup suliassarilerpaa arnat pineqartut nalunaarsuiffiisa paasiniarnissaat.

Naalakkersuisut suliamik maajimi aallartinneqartumik misissuinerup killiffia pillugu tusagassiorfinnut nalunaarummi taamak ilisimatitsipput.

Spiralilersuisimaneq suua?

  • DR-imit tusarnaagassiap ”Spiralkampagnen”-ip niviarsiaqqat arnallu tusindilikkaat danskit oqartussaasuisa kalaallit inuiaqatigiit amerliartornerannut killiliiniarlutik 1966-imit 1975-imut spiralilersorneqarsimanerat saqqummiuppaa.
  • DR naapertorlugu 1966-imit 1970-imut 4500-t spiralilerneqarput.
  • Piffissami tassani nunatsinni arnat meerartaarsinnaasut 9000-iupput.
  • Arnat arlallit spiralilerneqarnertik pinngitsaaliinertut naapertuilluanngitsuliornertullu misigisimallugu oqaluttuaraat.
  • Naalakkersuisut danskillu naalakkersuisuisa piffissami 1960-imit 1992-imut nunatta peqqinnissamik oqartussaaffimmik tigusinissaanut tungaanut spiralilersuisoqarneranik qulaajaasoqarnissaa septembarimi 2022-mi isumaqatigiissutigaat. Qulaajaanermi kalaallinut 1960-imit 1991-imut naartunaveersaartitsinermut atatillugu iliuuseqartarsimasut qulaajarneqassapput, spiralilersuisimaneq ilanngullugu. Nunatta peqqinnissamut oqartussaaffik 1992-imi tiguaa.
  • Qulaajaaneq maaji 2025-mi piariissangatinneqarpoq.
  • Arnat spiralilersorneqarsimasut 67-it eqqartuussissuserisumut Ehmer Pramming Advokaterimeersumut Mads Prammingimut saaffiginnipput. Taakku danskit naalagaaffianiit utoqqatserfigineqarnissamik taarsiiffigineqarnissaminnillu kissaateqarput.

Nunatsinni Nakorsaaneqarfiup oqaluttuat maannamut 116-iusut suliarinissai suliassarisimanngilaa. Taarsiullugu suliat ilisimatuunut spiralilersuinermik suliami susoqarsimaneranik misissuitinneqartussanut ingerlateqqinneqassapput. Misissuineq 2025-mi naammassinissaa naatsorsuutigineqarpoq.

- Susoqarpiarsimaneranik qulaajaanissatsinnut atorneqassapput, Henrik L. Hansen oqarpoq, ilisimatitsissutigalugulu ilisimatuut oqaluttuanik tigusaqarnissamut sapaatit akunnerini tulliuttuni piariissasut.

Nalunaarsuiffiit sussaanngitsut

Ilutigitillugu Nunatsinni Nakorsaaneqarfik peqqinnissaqarfik suleqatigalugu aaqqiissutissamik pilersitsissaaq, arnat peqqinnissaqarfimmi nalunaarsuinernik pisoqqanik tigusaqarnissaannik ajornannginnerulersitsisussamik.

- Nalunaarsuiffiit sumiitinneqarnerat tamakkiisumik paasisaqarfiginissaat aaqqissuunneqarnissaallu qulakkeerusupparput, Nunatsinni Nakorsaaneq oqarpoq.

Arnarpassuimmi nalunaarsuiffitik pisoqqat pissarsiariniarnerat ullumi ajornartorsiutaasorujussuuvoq. Nalunaarsuiffiit nunami sumiiffinni assigiinngitsuni 18-ini uninngasuutigineqarnerat tamatumunnga pissutaavoq, nalunaarsuiffiillu ilai peqqissaaveqarfiit assigiinngitsut qalianniillutik. 

Karsitoqqat toqqorsivitoqqallu ujarlerfiginissaat nalunaarsuiviillu pisoqqat immikkoortiternissaat taamaammat suliassarujussuusoq, Henrik L. Hansen oqarpoq.

- Amerlasuut nassaarisinnaassagigut qularutiginngilara. Nalunaarsuiffiilli ilai annaaneqarsimasut nalunngilarput. Ajutoortoqartarsimavoq nalunaarsuiffiit ikuallassimallutik. Aamma nalunaarsuiveqarpoq aserorterneqarsimasunik, qanoq annertutigisumik uninngasuuteqarnissaq pillugu ersarissumik malittarisassaqarsimanngimmat, oqarpoq.

Millionilinnik taarsiivigineqarnissamik piumasaqaat

Nalunaarsuiffiit pingaartumik arnanut Danmarkip naalagaaffianit taarsiivigineqarnissamik piumasaqaateqartunut pingaaruteqarput.

Arnat 67-it inuit pisinnaatitaaffiinik unioqqutitsisoqarsimaneranut katillugit 20,1 millioner koruuninik taarsiivigineqarnissamik piumasaqaatertik ulloq 2. oktobari nassiuppaat. Taamaalillutik tamarmik immikkut 300.000 koruuninik taarsiivigeqqupput. Taama eqqartuussissuserisuat Mads Pramming Ehmer Pramming Advokaterimeersoq KNR-imut oqarpoq.

Danmarkimi naalakkersuisut taarsiivigeqqulluni piumasaqaammut qisuariarsimanngillat.

- Kalaallit amerlivallaarpata aningaasartuutimik amerlanerulernissaat Danmarkip killilersimaarusussimavaa. Innuttaasunik allaat nunap inoqqaavinik naartusinnaajunnaarsitsineq inuit pisinnaatitaaffiinik unioqqutitsineruvoq sakkortulluinnartoq. Inuit pisinnaatitaaffiinik unioqqutitsinerpassuupput sakkortulluinnartuusut, eqqartuussissuserisoq Mads Pramming taamani KNR-imut oqarpoq.

Peqatigisaanik ilisimatitsivoq arnat amerlanerusut naalagaaffimmik eqqartuussivimmut tunniussinermut peqataarusuttut. Taakku pillugit suliat suliarineqarnerisa aallartinneqarnerat ilutigalugu taarsiivigineqarnissamik piumasaqaammut ilaalissapput. 

Nunatsinni Nakorsaanerup Henrik L. Hansenip oqarnera naapertorlugu tassunga atatillugu Nunatsinni Nakorsaaneqarfiup Peqqissutsimut Naalakkersuisoqarfik isumaqatigiissuteqarfigisimavaa nalunaarsuiffiit annaaneqarsimasut nassaarineqarnissaat pillugu sapinngisaq tamaat sulissutiginiarlugu.

- Spiralilerneqarsimanerminnik uppernarsaateqarnissartik soorunami soqutigaat, oqarpoq.

Piffissami nutaajunerusumi suliat misissorneqartut

Spiralilersuisimanermilli oqaluttuaq tamaanga naanngilaq.

1992-immi kingorna, Kalaallit Nunaata peqqinnissamut suliassaqarfimmik akisussaaffiup Danmarkimit tigoreeraa arnat akuersiteqqaarnagit naartunaveersaartilerneqarsimanerannik aamma suliaqarpoq. Oqaluttuaq tamanna KNR-imit, BBC-mit aamma Informationimit saqqummiunneqarsimavoq.

Nunatsinni Nakorsaaneqarfimmit suliat katillugit 14-it ilisimaneqarput.

Suliani sisamat naammagittaalliutitoqaapput, suliani marluk Nunatsinni Nakorsaaneqarfimmit ilisimaneqalersimapput oqaluttuaat tusagassiorfinnit saqqummiunneqarsimammata. Suliani arfineq pingasut Nunatsinni Nakorsaaneqarfimmit suliarineqareersimapput. Suliat naammagittaalliutigineqartut ukiut tusindtit nikinnerisa kingorna pisimasuupput, suliarlu ataaseq 1990-ikkunni pisimalluni.

- Suliani ukunani pisoqarnerussanngilaq. Innuttaasunut paasissutissanik pisariaqartunik tunineqarsimanatik misigisaqarsimammata ajuusaarsimavugut, kisianni ataatsimut isigalugu pisoqaqqissanngilaq, taama Henrik L. Hansen KNR-imut septembarimi oqarpoq, naammagittaalliuutit suliarineqareermata.

Nunatsinni Nakorsaaneq ilisimatitsivoq arnat 1992 kingorna akuersitinneqaratik naartunaveersaatilerneqarsimagunik Nunatsinni Nakorsaaneqarfimmut naammagittaalliornissaat suli innersuussutigigitsik.