Naja Lyberth utoqqatserfigineqareerluni: Maanna tuigut nakkartissinnaanngorpagut

Ministeriunerup Mette Frederiksenip nunatsinni spiralilerneqearsimasunut utoqqatsernera, nalaataqartunut inuunermi akuerineqartutut ingerlariaqqinnissamullu periarfissiisoq, Naja Lyberth isumaqarpoq.

Allattoq Marie Kuitse, Nûno Pedersen

septembarip 24-at 2025 11:04

Danskit ministeriunerat Mette Frederiksen, nunatsinni arnanut spiraliliisoqarsimanera pillugu kulturip illorsuani Katuami ullumi pingasunngornermi utoqqatsissaaq.

Nunatsinni arnat 1966-imiit pinngitsaalillugit aamma angajoqqaat akuersiteqaarnagit spiralilertiterneqarput.

Spiralilersuilernermi 1967-imi nunatsinni meeqqat inunngortut 1600-pput, ukiulli tallimat qaanigunneranni 1972-imi meeqqat inunngorsimasut 770-iupput. Tamanna meeqqat inunngortartut ikileriangaatsiartut takussutissaavoq .

Aamma atuarukEqqartuussissuserisoq: Utoqqatserneq nassuiaanerlu pingaaruteqarsinnaapput

Spiralilerneqartunut ilaasoq, spiralilerneqarsimasunillu suleqateqarluni sorsuuteqartoq, Naja Lyberth, ullormut pisussamut utaqqikatallunilu qilanaarsimaqaaq:

- Oqaaseqaannassaanga taakkua meerartaarsinnaasimanngitsut kinguaaqanngitsut uagut asanninnermik qaamanermillu tuniorassavagut akuutissavagut, kisimiitissanngilagut, arlaatigut misigitissavagut tapersersorneqartut.

Mette Frederiksenillu danskit iliuuserisimasaat pillugu utoqqatsermat, Naja Lyberthip, spiralilerneqarsimaqatini ima oqaappai:

- Imatut paasillugu pilluaritsi sorsukkunnaaratta, uppernarsarniarlugit sorsuutigigunnaaratsigit. Massakkut piffissanngorpoq immitsinnut mamisalernissarput. Taamaattumik sorsussimanerput akiuussimanerput, taanna unimmat, iluatsissimammat pilluaqqorusuppakka tassuunartaatigut.

Nunatsinni aqutsisut aamma akuersaarput

Nunatsinni spiralilersuisoqarnissaanut danskit inatsisaat, nunatsinni landsrådet 1973-imi aamma akueraat.

Assersuutigalugu tunumi Ittoqqortoormiini nunaqarfimmi inukitsumi Ittaajinni arnat ernisinnaasut tamarmik spiralilerneqarput. Tamatuma kinguneranik Ittaajinni ukiut qulit meerartaartoqanngilaq.

Naja Lyberthip niviarsiaqqat allat ilagugit spiralilersorneqaleramik puigunngilaa.

- Ukioq taanna eqqaamanerlunngikkukku taamani trusiinnaarralluta arlaatigut, ilaa paquminarluni, niviarsiaqqat tulleriiaarluta oqarfigitittugut. Uanga taamanikkut atoqateqarnikuunanga, paquminartorujussuuvoq aamma taamatut oqarfigineqarluni, iluamillu uanga paasinagu spirali suusoq.

Taanna oqarpoq nangillunilu:

- Taava arlaatigut qeriinnarnikuuvunga, eqqaamarpianngilaraluunniit. Eqqaamaannarpara atuarfimminngaanniit ilinniartitsisuniit tulleriiaarluta kaaminneqartartugut nakorsamut.

SPIRALILERSUISIMANEQ SUUA?

Kalaallit Nunaanni niviarsiaqqat arnallu 4000-it sinneqartut 1960-ikkunni 70-ikkunnilu spiralilersorneqarput. Tamanna Kalaallit Nunaanni naartunaveersaatinik atuisitsinermi suleriaaserineqarsimasoq – allatut taallugu naartunaveersaatit - pillugu suliamut attuumassuteqanngitsunit piffissami 1960-imiit 1991-ip tungaanut pisimasut qulaajarneqarput. Niviarsiaqqat naartunaveersaaserneqartut ilai aqqaneq-marluinnarnik allaat ukioqarput.
Qulaajaaneq Arnat 354-it misiginikuusatik pillugit oqaluttuarput, pisimasullu 488-it misissuiffigineqarlutik. Pisimasut amerlanerpaartaanni arnat akuersiteqqaarnagit spiralilersorneqarsimapput.
Taamanikkut Nunarput Danmarkimi amtiuvoq.
Qulaajaaneq naapertorlugu spiralilersuiniarneq ilaatigut danskit oqartussaasuisa inuiaqatigiit amerliartornerannut ernumanermut atassuteqarpoq, inuiaqatigiillu kalaallit amerliartornerannut killiliinissamik kissaateqarlutik.
DR-imit tusarnaagassiap ”Spiralkampagnen”-ip 2022-mi, qanoq kalaallit arnat arlallit akuersiteqqaarnagit spiralilersorneqarsimanerat pillugu saqqummiussinerata kingorna oqaluttuaq aallartipiloorpoq.
Arnat 143-t spiralilersuisimanermik suliaq pillugu danskit naalagaaffiat eqqartuussivimmut 2024-mi tunniuppaat. Inuit pisinnaatitaaffiinik unioqqutitsisinermut taarseeqqusissutaat katillugit 43 millionit koruunit missaanniipput.
Aggustimi 2025-mi – qulaajaaneq saqqummiunneqanngitsiarnerani – qallunaat ministeriunerat Mette Frederiksen arnanut suliamut attuumassuteqartunut Danmarki sinnerlugu utoqqatserpoq.
Tassunga atatillugu Naalakkersuisunut siulittaasoq Jens-Frederik Nielsen arnanut 1992-imi Danmarkimi peqqinnissaqarfik nunatsinnit akisussaaffigineqalerneraniit akuersiteqqaarnagit naartunaveersaaserneqarsimasunut utoqqatserpoq. Nunatta nakorsaaneqarfiata pisut 15-it ilisimasaqarfigaat.
Utoqqatserneq Nuummi septembarip 24-ani malunnartinneqassaaq.

Allisiguk

Nunatsinneersut arnat tallimat spiralilersuisoqarsimanera pillugu DR-ip radiomi nangeqattaartuliaani apersorneqarput.

Arnat 143-t spiralilersuisimanermik suliaq pillugu danskit naalagaaffiat eqqartuussivimmut 2024-mi tunniuppaat. Inuit pisinnaatitaaffiinik unioqqutitsisinermut taarseeqqusissutaat katillugit 43 millionit koruunit missaanniipput.

Taakku arnat suleqatigiiffimmik pilersitseqatigiipput, taamaaliornerlimi ataqatigiilersitsisoq, Naja Lyberth KNR-imut oqaluttuarpoq.

- Immitsinnut arlaatigut ilaqutariilerpugut, tarnikkut qatanngutigeeqqatut, angajooqqatut nukaaqqatut, immitsinnut taagorpugut. Tassani aamma alianaraluaqisoq nukinnik aamma ataqatigiinnermik pilersitsivoq.

Naja Lyberth ima naggasiivoq:

- Ullorlu aamma takkuttussaq Septembarip 24-anni tassani tuigut nakkartissinnaallugit. Ukiut taakku atornikuugatsigit, ukiut pingasut affarlu sorsulluta nassuertoqarnissaa ilumut taamaattoqarsimavoq eqqunngitsumik iliortoqarsimavoq.

Illit isummat pingaartittaqaarput. Nutaarsiassaq pillugu isorisat nersualaarinerillu uani tikilluaqquagut.