Henriette Berthelsen: - Naalagaaffik spiralilerneqarsimasut Danmarkimiittut ikiorserneqarnissaannut akiliisariaqarpoq

Nunatsinni najugalittulli tarnikkut ikiorserneqarnermut akiliutsittalertariaqarlutik, spiralilerneqarsimasuni Danmarkimiittut ilaat Henriette Berthelsen isumaqarpoq.

Allattoq Helle Nørrelund Sørensen

januaarip 11-at 2024 08:02

Nutserisoq Hanne Petersen

Henriette Berthelsen Danmarkimi ukiuni 48-ni najugaqarpoq. Kulturerput immikkut aallaavigalugu tarnikkut ikiorsiinermik ilaqutariinnullu ikiorsiinermik ilinniarsimasuuvoq, sulisartuuvoq, peqatigiiffilerisuuvoq akileraartarlunilu.

Aamma inuusuuttuulluni kalaallit arnat tuusintilikkuutaat nalusamik spiralilerneqarsimasut ilagaat. Taanna 13-it missaannik ukioqarlunili qulingiluanit ikinnerunngitsoriarluni nalusamik spiralilerneqarsimavoq.

Taassumali arnaqaterpassuilu kalaallit allat Danmarkimi maanna najugallit spiralilerneqarsimanermik kingunerluuteqarnertik pillugu tarnikkut ikiorserneqarniarunik tarnip pissusianik ilisimasalimmik oqaloqateqarnermut aningaasartuutissat ilarujussui namminneq akilertariaqartassavaat. Namminerlu akiliisariaqartarnertik naleqqutinngitsoq, taanna isumaqarpoq.

- Danmarkimi najugaqarpugut, Danmarkimilu ukiorpassuarni akileraartareerpugut. Aamma Naalagaaffiup, ministeriunerup peqqissutsimullu ministerip Danmarkimiittuusut akisussaaffigaat. Taamaammat akiliuttariaqarpaatigut.

Aamma atuaruk Spiralilersuisimaneq: Spiralilersorneqarsimasut Danmarkimiittut ikiorneqarnissaat paatsiveerusimaarutaasoq

Spiralilerneqarsimasut nunatsinniittut tarnikkut akeqanngitsumik ikiorserneqarnissamut oqarasuaatikkut siunnersuisarfimmut Tusaanngamut sianerlutik innersuunneqarsinnaapput.

Taakkunannga 87-it tarnikkut akeqanngitsumik ikiorserneqarnissamik neqeroorut atorluarusullugu 2022-mi juunip kingornali sianersimasut, Isumaginninnermik Aqutsisoqarfiup kisitsisaataanni kingullerni erserpoq.

Spiralilerneqarsimasulli Danmarkimiittut tamakkiisumik akiliinngikkaluarlutik tarnikkut ikiorserneqarnissamik innersuunneqarsinnaajumallutik nakorsaminnit tarnip pissusianik ilisimasalimmut tarnikkulluunniit ikiorsiisartumut innersuunneqarsimasariaqarput.

Inneersuunneqarsimasut tarnikkut ikiorserneqarnermut akiligassaasa affangajaa, tassa 40 procentia Naalagaaffiup akilertarpaa. Tarnilli pissusianik ilisimasalimmit ikiorserneqarneq akunnermut 800-t koruunit 1300 koruunillu akornannik akeqakkajuttoq, Danmarkimi tarnip pissusianik ilisimasallit kattuffiat Dansk Psykolog Forbund ilisimatitsivoq.

Tamannalu spiralilerneqarsimasut Danmarkimiittut ilarpassuisa akissaalatsiffigeqigaat, Henriette Berthelsen oqarpoq.

- Taakkua ilarpassui pisortaniit pisartagaqartuupput soraarniussutisiaqartussatullu ukioqarlutik. Taakkualu 400 koruuneertuartarnissaminnut akissaqanngillat.

- Tassa tarnikkut ikiorserneqariaannaanngillat.

Tarnikkut ukiualuit qaangiuppataanngitsoq maannangaarli ikiorserneqarnissaq pisariaqartikkaat

Spiralilerneqarsimasut Danmarkimiittut ikiorserneqarnissaasa paatsiveerusimaarutaasoq, siusinnerusukkut oqaluttuaraarput.

Taakku tarnikkut ikiorserneqalaarnissamik, ikiorneqarnissamik siunnersorneqarnissamilluunniit pisiariaqartitsigunik Psykiatrifondenip oqarasuaatikkut siunnersuisarfia aamma Kalaallit Illuutaat attavigisinnaagaat, nunamut namminermut peqqissutsimullu ministereqarfik nalunaarpoq.

Spiralilerneqarsimasunili ataasiinnannguarmiilluunniit saaffigineqarsimanatik, Psykiatrifonden KNR-imut ilisimatitsivoq.

Arnanullu taakkununnga ikiorsiinissamik neqerooqquneqarsimanatik, Kalaallit Aalborgimi Aarhusimilu Illutaasa pisortaat aamma nalunaarput.

Tarnikkut akeqanngitsumik ikiorsiinermik spiralilerneqarsimasunut Danmarkimiittunut neqeruulersaaratik, nunamut namminermut peqqissutsimullu ministeri Sophie Løhde (V) Folketingimi ilaasortamut nunatsinneersumut Aaja Chemnitzimut (IA) ukiarmi allappoq.

SULIAT PILLUGIT ILISIMASAGUT

DR-ip siorna aallakaatitassiarisaatigut 1960-ikkunni 70-ikkunnilu danskit oqartussaasuisa kalaallit inuisa amerliartornerannik unikaallatsitsiniarlutik kalaallit niviarsiaqqat arnallu spiralilersorsimagaat saqqummiunneqarpoq.
Arnat arlallit ukiuni kingullerni akuersissuteqaratik spiralilerneqarsimanertik allatigulluunniit naartunaveersaaserneqarsimanertik aamma oqaluttuaraat.
Nakorsaaneqarfiup arnat 1992-ip kingornatigut akuersissuteqaratik naartunaveersaaserneqarsimasut pillugit suliat 14-it ilisimavai, Nunatta peqqinnissaqarneq danskit naalagaaffiannit 1992-imi tiguaa.
Sulianit 14-init Nakorsaaneqarfiup ilisimasaanit arfineq-pingasut nalunaarutigineqarlutillu Nakorsaaneqarfimmit suliarineqarput. Suliat sisamat naammagittaalliutaapput pisoqaasut. Suliat marluk Nakorsaaneqarfiup tusagassiuutitigut saqqummiunneqarnerit pissutigalugu ilisimavai. Naammagittaalliutit ukiut tuusintilikkuutaat nikiffianni sulianut tunngasuupput, suliarlu ataaseq 1990-ikkunni pisuulluni.
KNR-ip arnat marluk piumassuserinngisaminnik spiralilerneqarsimasut oqaluttuaat saqqummiunnikuuai. Aappaa Anna Jørgensenimut Maniitsup napparsimmaviani 1995-imi akuersissuteqarani spiralilerneqarsimasumut tunngavoq. Oqaluttuartup aappaa Amma Kukomut spiralileqarnerminik 2019-imi paasisaqarsimasumut tunngavoq. Taassuma spirali Tasiilap napparsimmaviani ukiut qulingiluat siornatigut naartuersinnerminut atatillugu ikkunneqarsimassasoraa. KNR-ip Emma Kuko pillugu nakorsap nalunaarsuinera atuarnikuuaa, spiralilu pillugu nassaassaqanngilaq.
BBC-p Dagbladet Informationillu arnat 1992-ip kingorna akuersissuteqaratik spiralilerneqarsimasut arlallit aamma oqaloqatigaat. Kingullermik pisoq assersuutigalugu 2013-imeersuuvoq.

Allisiguk

Danmarkimili naalakkersuisut allatut aalajangilertoriaqartut, Henriette erthelsen isumaqarpoq.

Spiralilersuisimanermimmi qulaajaasoqaleruttorpoq. Aamma tusagassiutini inuiaqatigiinnilu oqallisigineqaraangat spiralilerneqarsimasut timikkut tarnikkullu naqisimasaminnik puttallertuulersarnerannik kinguneqartarpoq.

- Misigisavut kanngusunnerujussuarmik, immimut pisuutinnermik, aliasunnermik kamassamillu nassataqarfigisavut spiralilerneqarsimasut allat nunatsinniittut misigisaannut assingupput. Uagut aamma ikiortariaavugut, Henriette Berthelsen oqarpoq.

Taamaammat ikiorserneqarnissaminnut spralilersuisimanermik pilersaarutit malillugit aatsaat 2025-mi qulaajaasoqarunnaarsiisinnaanngikkitsik, taanna isumaqarpoq.

- Taamanikkut misigisakka eqqartorsimatillugit spiralilersuisimanerluunniit oqallisigineqarsimatillugu eqqaasarpassuaqartarpunga. Eqqaasaqaraangamalu assigiinngitsorpassuartigut qisuariartarpunga.

Ikiorsiisussat spiralilersuisimanerup oqaluttuassartaanik ilisimaarinnittariaqartut

Spiralilerneqarsimasut nunatsinniittut Danmarkimiittullu ikiorserneqarnissamik pisariaqartitsisut qassiunersut ilisimaneqanngilaq.

Henriette Berthelsenilli spiralilerneqarsimasorpassuarnik naapitaqartarpoq, naapissimasaalu taamaaliorneqarsimanerminnik kingunerluuteqarput, anniartarput meerartaarusussimagaluarlutillu meerartaanngisaannarsimanermik aliaasuuteqarput.

Arnallu taakku ikiorserneqarnissartik pisariaqartikkaat taakkununngalu ikiorsiisussat spiralilersuisimanerup tamatumalu kingunerisa oqaluttuassartaannik ilisimaarinnittariaqartut, taanna isumaqarpoq.

Aamma atuarukSpiralilersuisimanermit mamianartuliaq: Nunatsinni Nakorsaaneqarfiup nalunaarsuiffiit paatsiveqanngitsut paasiniarsarissavai

- Ikiorsiisussat uagut kalaallit allamik oqaluttuarisaaneqarnitsinnik ilisimaarinnittariaqarput. Aamma eqqortumik naammaginartumillu ikiorsiisinnaaqqullugit kulturitsinnik eqqarsartariaatsitsinnillu ilisimaarinninneruleqqaartariaqarput.

Henriette Berthelsen spiralilerneqarsimasorpaallu allat Danmarkimiittut tarnikkut ikiorserneqarnermut akiliutsittalerumallutik ministeriunermut Mette Frederiksenimut (S), peqqissutsimut ministeriusimasumut Magnus Heunickemut (S) peqqissutsimullu ministerimut Sophie Løhdemut arlaleriarlutik allagaqarnikuupput.

Taakkuali Danmarkimi naalakkersuisuinit toqqaannartumik suli akissutisinngillat.

Nutaarsiassami kukkunermik nassaarsimaguit uunga allaffigineqarsinnaavugut.