Ilisimatusartoq: Kapuummik naartunaveersaasersuineq aqutsiniarneruvoq

P-pillit arnanut nunani siuarsimasuniittunut qangali naartunaveersaatissiunneqartarput, Depo-Proveralu arnanut nunani siuariartortuniittunut atugassiunneqartarluni.

Allattoq Helle Nørrelund Sørensen

februaarip 08-at 2025 10:55

Nutserisoq Nathan Kreutzmann

Arnat naartulerusunngikkunik atoqateqarnerminni naartunaveersaatinik toqqarsinnaasarpassuaqarput.

Oqaluttuarisaaneq eqqarsaatigalugu nunatsinni Depo-Proveramik naartunaveersaatillit nunani killerniittunut sanilliullugu amerlanerupput.

Danmarkimi Syddansk Universitetimi ph.d.-nngorniaq, Anne Nørkjær Bang, taama oqarpoq. Taassuma naartunaveersaatit hormonillit, soorlu p-pillit aamma Depo-Provera kulturini assigiinngitsuni qanoq isumaqartinneqarnerat ilisimatusarfigaa, Depo-Proverallu 70-ikkunni 80-ikkunnilu oqallisaanera misissorlugu.

Taassuma ilisimatusarnermini paasivaa p-pilli arnanit nunani killerni akunnattunik isertitalinnit 1970-kkunni atorneqarnerusoq. Depo-Proveralu nunani ineriartortuni naartunaveersaatitut nutaatut atorneqartoq.

Aamma atuarukArnat arlallit akuersiteqqaarnagit 70-ikkunni hormonilimmik kapineqartut

- P-pilli arnanut kinguaassiorsinnaanertik eqqarsaatigalugu imminnut isumagisinnaasutut namminnerlu aqutsisinnaasutut isigineqartunut tunniunneqartartoq malunnarpoq. Kapuullu naartunaveersaat nakkutigisamik qulaaniit aqutserusulluni naartunaveersaartitsinermi atorneqartartoq malunnarpoq, Anne Nørkjær Bang oqarpoq.

P-pilli danskit peqqinnissaqarfimmi oqartussaasuisa 1966-imi akuerivaat, nunatsinnilu kingorna aamma atorneqarsinnaalerluni.

Kapuutit naartunaveersaatit p-pillillu akui assigiikannerput: Taakku naartunaveersaatit tamarmik gestagenimik akoqarput, tassa progesteronimut assingusumik akoqarlutik. Gestageni arnap kinguaassiorsinnaassusaanik unititsisarpoq.

Arnap p-pilli ullut tamaasa iisassaraa, hormonilimmillu kapuummik naartunaveersaateqaraanni qaammatit pingasukkaarlugit peqqinnissaqarfiliarluni kapitikkiartortoqartarpoq.

Suliaq naatsumik: Akuersititseqqaarani hormonilimmik kapuuineq

KNR-ip arnat arlallit akuersissuteqaratik nakorsaammullu paasissutissanik erseqqissumik ilisimasaqaratik naartunaveersaammik Depo-Proveramik kapineqartarsimasut oqaluttuani arlalinni ukkatarai.

Arnat pineqartut tassaapput 1970-ikkunni inuusuttuaqqat imaluunniit arnat inuusuttut.

Arnat arlallit oqaatigisaat naapertorlugit taakku Depo-Proveramik atuinissamut oqartussanit kimigiiserfigineqarsimanngikkunik sioorasaarneqarsimapput.

Depo-Provera nakorsaataavoq inerteqqutaanngitsoq, taanna Danmarkimi nunatsinnilu 1972-imili atugaalerpoq. Nakorsaat naartulernissamut pinngitsoortitsiniutitut qaammatit pingasukkaarlugit kapitittarnikkut tunniunneqartarpoq.

Allisiguk

Taamaammat oqartussat meeqqiortoqarneranik aqutsinissamik kissaateqaraangata taanna naartunaveersaat atorneqartartoq oqartoqakannersinnaavoq.

- Naartunaveersaat kapuut pinngitsaaliilluni naartunaveersaartitsinermut tulluarneruvoq, Anne Nørkjær Bang oqarpoq.

USA-mi akuerineqanngitsoq – allanili ikiuutitut atorneqartoq

Depo-Provera amerikami nakorsaasiorfimmit UpJohnimit 1950-ikkut qiteqqunneranni pilersinneqarpoq. Ilaatigut taamaaliortoqarpoq amerikami oqartussaasut Puerto Ricomi inunngortartunik ikilisitsiniaallutik arnanik naartunaveersaartitsiniarneranni.

- Misileraanerilli ajortut ileqqorluttuliornerillu pissutigalugit naartunaveersaat amerikami peqqinnissamut oqartussaasut 1970-ikkut 1980-ikkullu ingerlaneranni arlaleriarlutik akuerisaajunnaarsippaat, Anne Bang oqarpoq.

Aamma atuarukDepo-Provera Tasiilami ukiuni 30-ni pisiarineqarsinnaanngitsoq

USA-mili kræftinik assigiinngitsunik katsorsaanermi atorneqarsinnaasutut akuerineqarpoq.

UpJohnilli Depo-Proveramik Europami atuutilersitsinera iluatsippoq, nunanilu killerniunngitsoq aamma atorneqalerluni.

- Taamaammat naartunaveersaat nunani killerni, taakkunanilu arnat innuttaasut akunnattumik isertitallit akornanni ´ulorianartutut´ isigineqarunnaarluni, nunani siuariartortuni ikiuutitut isigineqalerpoq, Anne Bang oqarpoq.

Depo-Provera Mexicomi, Jamaicami, Thailandimi, Sri Lankami aamma New Zealandimi naartuunaveersaatitut atorneqarnerpaasimavoq. New Zealandimi tassannga naartunaveersaaserneqarsimasut tassaanerupput nunap inoqqaavisa maorit arnartaat. Canadamittaaq Depo-Proveramik kapineqarsimasut tassaanerupput naggueqatigiit inuit arnartaat.

Depo-Proveramik kapitinnissaq nammineq toqqarneqarpa?

Kalaallit arnat arfineq-marluk KNR-ip oqaloqatigisai Depo-Proveramik 1970-ikkunni kapineqaramik erseqqissumik nassuiaanneqarsimanatik oqaluttuarput.

Tarnittaaq pissusianik immikkut ilisimasallit arlallit KNR-imut oqarput, arnat katsorsakkatik arlallit Depo-Proveramik kapineqarnissaminnik oqartussanit kimigiiserfigineqarlutik misigisimasarsimasut.

Aamma atuaruk Nalusamik kapuuineq pillugu tarnip pissusianik immikkut ilisimasalik: Qanoq ilillutik taamaaliorsinnaappat?

- Naartunaveersaat qinigassiissutaasimanersoq apeqqutigineqarsinnaavoq. Akuersisimagaannimi, taava itigartitsisinnaaffiusumik qinigassiisoqasimanissaa pisariaqarpoq. Uanilu taamaattoqanngitsoorsimasinnaavoq.

Taassuma aamma erseqqissaatigaa kulturikkut assigiinngissutsit aamma danskit nakorsat kalaallillu arnat akornanni paatsooqatigiinneq pissutigalugit arnap naartunaveersaaserneqarnissaata qinigassiissutaasimannginnera pisimasinnaasoq.

Taamalu qisuariarneq apeqqusernarpallaanngitsoq, Anne Nørkjær Bang oqarpoq.

- Nakorsap oqaasiinik upperinninneq eqqumiippallaanngilaq. Nakorsiaraangattami suli taamaattarpugut. Danskit arnat p-pillit pillugit ullutsinni oqaluukkaangamik isumaqartarput qinigassaqarujussuarsimanatik. ”Naartunaveersaat” nakorsamut oqaatigiinnartarpaat, p-pillinillu poortaaserlutik angerlartarput.

Illit isummat pingaartittaqaarput. Nutaarsiassaq pillugu isorisat nersualaarinerillu uani tikilluaqquagut.