Issittumi juulli: Nunarsuup avannarpasinnerpaartaani ileqqutoqqat

Issittumi juullimi ileqqutoqqat ilarpassui Amerikamiunit Europamiunillu aallaaveqarput.

Angerlarsimaffiit orpinnik, pinnersaatinik, iffiukkanik, ilaqutariit katerisimaarnerinik juullisiutinillu ulikkaarput.

Nunalli inuiaallu tamarmik immikkut ileqqutoqaat Issittumi immikkorluinnaq juullimik pilersitsisarput, nunanit tamalaanit ileqqutoqqanik immikkullu ittumik alutornartumik ilisarnaateqarlutik.

Taamaattumik juullimi, decembarip ulluisa 25-annut, atatillugu sanilivut avannarpasissumiittut qanoq juullimi ileqqoqarnersut paasiniarlugu sumiiffiit ilaat paasiniaaffigaavut.

Islandi

Nunatsinnitulli Islandimi illoqarfiit imminnut ungasissinnaapput. Taamaattumik  juullimut inuulluaqqussut sivisuumik siornatigut apuunniartarpoq.

Islandimi radiukkut aallakaatitsisarfik RÚV 1930-mi pilersinneqarmat, nunamilu tamarmi juullimut inuulluaqqussutinik aallakaatitsisalermat,  pissutsit allanngorput.

Ilaquttanut ungasissumiittunut juullimut inuulluaqqusinermut aallaqqaammut atorneqartarpoq.  Juullimut llumikkut decembarip ulluisa 23-anni inuulluaqqusineq ileqquuvoq, radiukkut Islandimiut akornanni juullimut inuulluaqqusinernik ulloq ulikkaangajattarluni.

Inuppassuillu pisarnertik malillugu radiumik naalaajutigalutik allernanik nerisassiortarput. Decembarimmi ulluisa 23-at "Þorláksmessa"-mut ulloritinneqarpoq, tassani illernartoq Þorlákur helgi, ullormi tassani 1193-imi toqusoq, eqqaaniarneqartarluni. Aalisakkap tikka sakkortooq qaaqqusat atisaanni nujaannilu naamajuminartunngortarpoq, aqaguanilu juullimi nereqatigiinnermi aalisakkat taakku mamarnerulersitsisartut oqartoqartarpoq.

Canadami Inuit

Nunavummi juullikkunni ulluni arlalinni nalliuttorsiortarneq nalinginnaalluinnarpoq, aamma nalliuttorsiutiginninnertulli ataatsimoorneq pingaartinneqartarluni.

Juullilernerani ullut qitiffiusarput, nereqatigiiffiusarlutik pinnguaatitoqqanillu inuiaqatigiit tamarmik naapeqatigiiffigisartagaannik pinnguartoqartarluni. Pinnguaatit ilaat tassaasinnaavoq Ajagaq, tassani saaneq putulik silaannarmut naloriunneqartarluni saanermillu allamit inngigissumit akorneqartarluni. Pinnguaat taanna aamma nunatsinni ilisimaneqarpoq, nunatsinnilu ukiut 2.500-t matuma siornatigut atorneqartarsimalluni.

Juulliaraq decembarip ulluisa 25-anni nalliussineqartarpoq. Piniartut aalisartullu qerititsiviit tuttunik, puisinik muktunillu (uagut mattattut ilisimasatsinnik) juullip tungaanut immertarpaat. Juulliaqqami illoqarfimmiut tamarmik katersortarfimmi katersuuttarput nereqatigiittarlutillu. Sassaalliutigineqartut eqimattakkaarlugit natermut ilineqartarput, ilaqutariillu ataatsimoorlutik nereqatigiittarlutik.

Alaskami Inuit

Alaskami juulliaraq aamma decembarip ulluisa 25-anni nalliussineqartarpoq, amerlasuulli ukiakkut taarsisalerneraniilli naneruutilersortarput pinnersaatinillu nivinngaasarlutik.

Ukiukkut inuppassuit aamma sukuutserneq sikumilu hockerneq nuannarisarpaat.

Meeqqat ajaappissamik takisuumik ullorissamik qalipaatigissaartumik nuulimmik tigummiarlutik illut tamaasa juulliaqqap ullaavani silatangiaarfigisarpaat.  Silatangiaassutaat ilaatigut Gristuusaaq suu’uq-mik imaqartarput, taannalu isumaqarpoq "Kristusi inunngorpoq", pisarnerlu malillugu oqaatsit Mnogaya leta-t naggataarutigineqartarput, taakkulu „Guutip ukiorpassuarni inuutippaasi“-mik isumaqarput.

Qujaniutigalugu meeqqat mamakujuttunik juullerpaluttunik soorlu donutsinik erngaataasalinnik, kaageeqqanik mamakujuttunillu imaluunniit juullimut nerisassianik soorlu aalisakkamit tærtiliamik kapisilimmillu pujuukkamik tunineqartarput.

Sibiriami Inuit

Siberiami Inuit juullimi ileqqutoqaat russit upperluinnartut ileqqutoqaannit najukkamilu ileqqutoqqanit ritualinillu akuleriissitaapput.

Russit upperluinnartut ullorsiutaat malillugu januaarip arfineq-aappaanni juullisiortarput, ilaqutariippassuillu juullimi nereqatigiinnissap, tuttutorfiullunilu aalisagartorfiusup, tungaanut iisinnginniartarput. Aammattaaq pissutsit ileqqutoqqaneersut, pingaartumik Svyatki-p “unnuit illernartut” nalaanneersut, juullimit kunngit pingasut januaarip 19-ianni ullorsiutigineqartartup tungaaneersut, suli piupput.

Ilaqutariit affarleriillu ataatsimoorlutik oqaluttuaqattaattarput, pinnguaatinik pinnguaqatigiillutik erinarsoqatigiittarlutillu. Angakkut ileqqutoqaanneersut pinnguaatit siulittuinertallit, ukiumi oqaluttuaqattaattarnerup nuannersup ilaattut, nunap immikkoortuisa ilaanni suli piupput.

Saamit

Saaminut decembarip qaammataa ukioq sakkortooq ulorianartunillu ulikkaartoq anigorluarumallugu, ritualinik ulikkaarpoq.

Tuttup neqaa, aalisakkat tunissutissallu allat pinngortitap anersaavinut pilliutigineqartarput. Saamit juullimut attuumassutilimmik tuttup aavanik pilliuteqarfigisartakkaminnik aamma guuteqarput, tassaasoq Juovlahearrá.

Kristumiuussutsilli eqqunneqarneranit saamit amerlasuut kristumiut juullimi ileqqutoqaat atugarilerpaat, namminnerli ileqqutoqqaminnik anersaarsiortarnerminnillu ilalerlugit.

Taamaattumik saamit juullimi nerisartagaat maanna tassaagajupput tuttup neqaa aalisakkalluunniit. Qanga pilliutigisartagarisimasaat. Saamit siuaasaat, pinngortitaq ukiukkullu uumasut eqqumiitsut pillugit oqaluttuat kissarsuutip ikumaartitsiviup eqqaani oqaluttuarineqartarput. Saamit erinarsoriaasiat ileqqutoqaanneersoq ’Joik’ erinarsuutigineqartarpoq aamma duodjiliortoqartarluni, tassaasoq juullimi tunissutaasinnaasunik ileqqutoqqat aallaavigalugit assassorluni qisunnik qiperuineq, annoraaminiliorneq assassukkanilluunniit eqqumiitsuliorneq.