Inuunini tamaat tusartuarpaa. Imminut toqunnissamik inuusuttut akornanni pinaveersaartitsineq Arnârak Bloch-ip ilisimatusarfigilerpaa

Arnârak Patricia Bloch inuusuttut akornanni imminortitsinaveersaarnissaq pillugu ilisimatusaat aasaru aallartissavaa.

Allattoq Ann-Sophie Greve Møller

maajip 28-at 2024 07:37

Nutserisoq Najâraq Egede

Peqatini imminut toquttut Arnârak Patricia Blochip inuusuttuaraallunili misigisalerpaa.

- Uanga eqqaamavara meeraalluta taamannak pisoqartalermat, assorsuaq tupannarpoq aamma paatsiveerunnarluni. Soorlu nalunarluni susoqartoruna. Eqqaamavara uanga aamma illoqarfipput tamaaviat aliasuttartoq, soorlu qulisimaneqarluta nuissat oqimaatsut. Malunnarluni illoqarfik nipaallilluni, qanuunerpa ilaa aliasulluta. Taava eqqartorpallaarnagulu immaqa ilaa susoqarsimaneranut. Taamaasilluni paatsiveerunnarlunilu assorujussuaq aliasunnartarnikuusoq eqqaamavara.

Arnârak Patricia Bloch nunatsinni – imminut toqunnikkut qanitamik annaasaqartuni – kisimeeqqajanngilaq. Kalaallit Nunaanni nunarsuatsinni inuttussusermut naleqqiullugu imminut ukiuni qulikkaani arlalinni toquttoqarfiunerpaavoq. Kisianni inoqarpoq imminornissamik eqqarsaateqaraluarlutik inuuginnarnissaminnik toqqaasunik. Inuusuttut, ajutuuitsinnatik, inuuneq qinissallugu aalajangiisut.

Arnârak Patricia Bloch, inuiaat peqqissusaat pillugu immikkut ilisimatusarsimasoq, nunatsinni sumiiffinni arlalinni imminornermik pinaveersaartitsinermik pikkorissaasarpoq. Inuusuttut imminornissamik eqqarsaateqartut qanoq oqaloqatigineqartassanersut pillugu inussuttunik sullissinermik ilinniagallit ukiuni kingullerni arfinilinni pikkorissartarpai.

IMMINUT TOQUNNISSAMIK INUUSUTTUT AKORNANNI PINAVEERSAARTITSINEQ PILLUGU ILISIMATUSARNEQ

Ph.d.-inngorniaq Arnârak Patricia Bloch inuusuttunik imminut toqoriareersimallutik inuunerminni ingerlaqqissimasunik ilisimatusarluni misissuinissaminut apersugaqarpoq.
Taanna aasaru aallartitassaminik ukiuni tulliuttuni sisamani ilisimatusarluni misissuissaaq.
Ph.d.-inngorniarnermi ilisimatusarluni misissuinera atuarfinni ilinniarfinnilu ilinniartitsinerni aamma atorneqarsinnaasunik piviusulersaarusiaralugu filmiliarineqassaaq.
Danmark Folketingimi Siumullu taamaaliornissamik isumaqatigeereerlutik aningaasanut inatsimminit suliniummut tassunga 6,2 millionit koruuninik aningaasaliivoq. Aningaasat taakkua Folketingip Atlantikup Avannaamiunut atugassatut immikkoortitaaneersuupput.
Ilisimatusarfik Danmarkimilu Syddansk Universiteti suliniummi tassani suleqataapput.

Allisiguk

Maanna ilisimatusaat alla, ph.d.-mik taasaq, Kalaallit Nunaanni inuusuttut akornanni imminut toqunneq pinaveersaartinniarlugu suliniutaasoq aallartissavaa. Suliniuteqarnermini pingaarnertut apersugassai tassaapput – inuit imminornissamik eqqarsaateqarnerminnik tunussisimasut – qanoq ilillutik inuuginnarnissaq toqqarsimaneraat.

- Isumassarsiaq pissarsiarisimavara pikkorissaasarnerma ingerlanerani ukiorpassuarni taakkunani. Pikkorissartut ilaat orniguttarsimapput oqaluttuukkiartorlunga imminut toqoriarsimallutik ilaatigut, kisiallu inuunerminni ingerlaqqinnikuullutik. Qujamasussutigisarlugu assut ingerlariaqqissimanertik, taava apersortarpakka susoqarami? Soqutiginaq ... Taava oqaluttuartarput peqquterpassuit assigiinngitsut atorlugit, taamaammat tassani eqqarsalersimavunga, ukua oqaluttuat pingaaruteqarput saqqummiutissallugit. Taamaasilluta inoqatigut inoorusukkunnaartut isumassarsiffigisinnaaniassammassuk qanoq inuunertik katsorsarsinnaanerlugu ajornartorsiortillutik inuunerminni, Arnârak Patricia Bloch, Norgemi maanna najugaqartoq oqarasuaatikkut apersoratsinni oqarpoq.

Nammineq nunagisami takornartaaneq

Nunatsinni imminut toquttut ukiumut 40-t 60-illu akornanniittarput. Inuiaat akornanni taama amerlatigisunik imminut toquttoqartarnera naggueqatigiit inuit akornanni Canadami Alaskamilu inuusuni aamma siumugassaavoq.

Naggueqatigiit inuisa sooq imminortarnersut paaserusukkaanni, nunasiaataasimanerup oqaluttuassartaa misissortariaqartoq, Arnârak Patricia Bloch isumaqarpoq.

Aamma atuaruk Nunatsinni imminut toquttut ukiumut amerlassusaannik seqersitsineq: Eqqartortariaqarparput

Nunatsinnimi muteerninngorsaanerujussuaq 1950-60’ikkunni pisimavoq – qallunaanngorsaaneq – Danmarkip naalagaaffiata akisussaaffia. Taamanikkut nunatsinni inoqarfippassuit, nunaqarfiit matoorarneqarput, innuttaasullu illoqarfinnut pinngitsaalillugit nuutsinneqarlutik. Inuppassuit nuunnermikkut inuuneq nalinginnaasoq tunullugu allatut inuuneqalertariaqarsimapput. Tamannalu sunniuteqarsimaqaaq, allaat inunnut arlalinnut imminornermik kinguneqarsimalluni, Arnârak Patricia Bloch oqarpoq.

- Assigiinngitsut marluk iserfigilaarusuppakka. Siullermik ilisimatooq Thomas Joyner, amerikamiu psykologi. Taanna uanga ukiaru Norgemi naapittussaavara. Taassuma teoriia aamma pikkorissaanerni atorluartarsimavara. Taanna oqariartuuteqarpoq, inuk avatangiisiminut atassuteqanngitsutut misigileraangat, imaappoq inuiaqatigiinnut tunniussassaqarnani, ineriartortitseqataanani, ilaqutariinnut isumaqarnani imaluunniit taamannak ilaa avatangiisinut atassutaarukkaangami, imminut toqunnissaq qanillisarpoq. Taamaammat aamma oqariartuutigivaa taanna, inoqatigut inuiaqatigiinnut inooqataasuni pingaarpoq, pisariaqarpoq atassuteqartinnissaat isumagiuassagipput. Suliffeqarnitigut, inooqataanikkut tunniussaqarsinnaasutut. Tamakkua tamaasa isumagineqarpata, taava imminut toqunnissamik aamma pinaveersaartitsissaagut. Tullertut eqqaarusuppara, immineq uanga aamma ilisimasakka kalaaliullunga nunatsinni alliartorlunga ilisimavara, taalliortugut, atuakkiortugut kalaallit ersersilluarsimavaat 1950-1960-ikkut kingorna nunatta qallunaanngorsaanerata kingorna angutitarpassuagut, kalaaleqaterpassuagut nunaminni takornartatut misigisimasimanerat. Taamaasilluni taanna teorii aamma uani uppernarsaqqiinnarpoq, qanoq pingaaruteqartiginersoq nunagisami inooqataasutut, oqartussaaqataasutut, pingaartinneqartutut tunniussaqartutullu misigisimanissaq inoorusussermik tunisisarsimavoq, taanna taamaammat aamma pisariaqarpoq katsorsassagipput, oqarpoq.

Aamma atuaruk Imminut toqussimasunit qimataasimasoq: Anniaatigiuaannassavara

Nunasiaateqartut allat pissuserisimasaat assigalugu nunatta inuiisa kulturiat oqaasiilu (isaasalerlugu) ”arsaarinnissutigineqarput”, meeqqat meerarsianngortitaasarlutik pinngitsaaliissummillu spiralilersuisoqarluni. Tamakku tamarmik inuiaqatigiinnut sunniuteqarnerlupput kinguaariinni kingullerni ullumimut allaat malugineqarsinnaasartunik.

Ilisimatusartormi oqarsinnaasoraaq, imminut toqunneq kulturitsinni nalinginnaasutut allaat isigineqarsinnaalersimasoq.

Siunissaq qaamasoq

Kisianni ilorraap tungaanut allanngorneqalerpoq, Arnârak Patricia Bloch nangippoq.

Malugiartuinnarpaami, inuusuttuugallarami Qaqortumi imminortoqarsimatillugu pissuseq, ullutsinnilu imminortoqarsimatillugu pissutsimut naleqqiullugu allanngorujussuarsimasoq.

IKIORTARIAQARPIT?

Ikiortariariaqarpit?

Imminut toqunnissamik kisimiittutulluunniit misigiguit, Tusaanngamut 801180-imut sianerlugit 1899-imulluunniit sms-erlutit saaffiginnissinnaavutit.

Siunnersortimik tusaannga.gl-imi aamma allaqateqarsinnaavutit.

Tusaanngamut sianerneq sms-ernerluunniit akeqanngilaq, kinaanerlu taasariaqarnani.

Tusaannga pillugu uani paasisaqarnerusinnaavutit.

Taamanikkut oqaluuserineqarsinnaarpiarneq ajorpoq. Imminut toqunneq ullutsinni oqaluuserineqarsinnaanngorsimavoq nipangiutiinnarnagu, oqarpoq.

2023-mi imminut toquttut 39-upput. 2015-imili aatsaat taama ikitsigalutik.

- Ullumikkut misigisimavunga uagut inuusuttuulluta pissutsit allaanerupput. Assersuutigalugu oqaluttuat imaluunniit inuiaqatigiit akornanni soorlu paquminartutut, kanngunartutut imminut toquttarneq eqqaaneqartarpoq ajortutut. Taava ullumikkut uunga pinikuuvugut, inuusuttortagut nunatsinni pikkorillutik oqariartuuteqartarput. Meeqqat illersuisoqarpugut inuusuttunut peqataatitsinissamik pingaartitsisumik, allarpassuit sulisut, uagut inuusunnerit ilisimatusartut pingaartipparput inuusuttortagut ilanngussussallugit. Taamaammat pitsamut saqiartorpugut, aamma taanna takuarput Alaskami, Canadami inuusuttunik peqataatitsineq, oqaluttuat, tusarnaarsinnaaneq. Taakkua nukittunerulerfigiartuinnaavippagut, taamaammat upperivara siunissami ullut ilaanni ilorraap tungaanut saqiartuaarumaartugut, Arnârak Patricia Bloch oqarpoq.

Ilisimatusaat aasaru aallartittoq ukiuni sisamani suliarineqassaaq.