Sammisaq: Spiralilersuineq

Immikkut ilisimasallit spiralilersuisimaneq pillugu qulaajaasinnaanerat akornuserneqartoq

Immikkut ilisimasallit spiralilersuisimanermik qulaajaasut allagaatinik takunnissaatitaanermut akuersissutaat peqqinnissaqarfiup atorunnaarsippaa, qulaajaasussallu suliartik maanna unitsikkallartariaqarlugu
Arnat spiralilersuisimanermi eqqugaasimasut tapersersorniarlugit akerliussutsimik Nuummi arnat ulluanni takutitsisoqarpoq. Assi © : KNR / Johasinnguaq Olsen
Allattoq Ritzau, Birgitte Kjeldsen
juulip 24-at 2024 11:20
Nutserisoq Mads Lynge

Immikkut ilisimasallit spiralilersuisimanermut qulaajaasut, Kalaallit Nunaanni Peqqinnisssaqarfimmiit paasissutissarsinissami ajornartorsiutinik akimmisinneqarsimapput.

Sermitsiaq.AG taama allaaserisaqarpoq. Ilisimatusartoqatigiit suliap qiterpaarnerani nalunaarusiaanni Folketingimut tunniussimasaanni tamanna takuneqarsinnaavoq.

Ilisimatusartoqatigiit sulinerminnut atatillugu paasissutissanik peqqinnissaqarfimmit atuisinnaanermut akuersissummik siorna septembarimi tunineqartut suliap qiterpaarnerani nalunaarusiami allassimavoq.

Peqqinnissaqarfiup spiralilersuisarneq pillugu 1960-imit 1991-ip tungaanut qanoq suleriaaseqartarsimanera pillugu paasisssutissat ilisimatusartoqatigiit qulaajaanerminni atortussaavaat.

Soorlu KNR-imi oqaluttuarereeripput arnat arlallit akuersititseqqaaratik spiralilersorneqarsimanertik pillugu 2021-mi 2022-milu saqqummerput.

1960-ikkunni 1970-ikkunnilu spiralilersuisoqartarsimaneranik suliamut tunngasumik kingorna oqallittoqangaatsialerpoq, arnammi niviarsiaqqallu 13-it tikillugit ukiullit 4500-t missaat spiralilersoqartarsimapput - amerlasuullu akuerseqqaaratik spiralilersorneqarsimallutik.

SPIRALILERSUISOQARNERA AAMMA SULIAT KINGUSINNERUSUMI PISUT

- DR-imit tusarnaagassiap ”Spiralkampagnen”-ip niviarsiaqqat arnallu tusindilikkaat danskit oqartussaasuisa kalaallit inuiaqatigiit amerliartornerannut killiliiniarlutik 1966-imit 1975-imut spiralilersorneqarsimanerat saqqummiuppaa.

- Arnat arlallit spiralilerneqarnertik pinngitsaaliinertut naapertuilluanngitsuliornertullu misigisimallugu oqaluttuaraat.

- Naalakkersuisut danskillu naalakkersuisuisa piffissami 1960-imit 1992-imut nunatta peqqinnissamik oqartussaaffimmik tigusinissaata tungaanut spiralilersuisoqarneranik qulaajaasoqarnissaa septembarimi 2022-mi isumaqatigiissutigaat. 

Suliap ingerlaqqinnera

- Maannali arnat arlallit akuersissuteqaratik spiralilerneqarnermik allanillu naartunaveersaaserneqarnermik 1990-ip 2000-llu akornanni nalaataqarsimallutik oqaatigaat.

- BBC-p arnat sisamat 2000-ikkut aallartinneranni akuersissuteqaratik spiralilerneqarsimasut oqaloqatigai.

- Anna Jørgensen akuersissuteqarani 1995-imi spiralilerneqarsimasoq pillugu oqaluttuaq decembarimi saqqummiupparput.

- Emma Kuko spiraleqarluni 2019-imi misissortinnermini ilisimatinneqarsimasoq pillugu oqaluttuaq qaammammi uani saqummiupparput.

- Arnaq Knudsen-Frederiksen 2002-mi spiralilerneqarnikuusimanerminik paasisaqarsimasoq pillugu oqaluttuaq KNR-ip 2023-mi novembarimi saqqummiuppaa. Taassuma spiralilerneqarnini ukiut tallimat siornatigut naartuersinnerminut atatillugu ikkunneqarsimasoraa.

- 2024-mi marsimi suliat nalunaajaatigineqarnerat Nakorsaaneqarfiup saqqummiuppaa. Taanna naapertorlugu Nakorsaaneqarfiup suliat arnanut 1991-ip kingorna nammineq piumassuserinngisaminnik naartunaveersaaserneqarsimasut ilisimavai.

- Sulianit 13-it naartuersinnermut atatillugu pisimapput.

- Suliat taakku 1993-imit 2014-imut pisimapput, nunatsinnilu sumiiffinni assigiinngitsuniillutik. Illoqarfiit marluk marlunnik suliaqarfiupput, sumiiffiillu sinneri ataatsimik suliaqarfiullutik.

- Sulianit tallimani journalit naapertorlugit akuersissuteqartoqarsimavoq, suliamilu ataatsimi erseqqinngitsumik akuersissuteqartoqarsimalluni.

- Sulianit taakkunani tallimanit suliaq ataaseq tusagassiorfinnit ilisimaneqarpoq, journalilli imarisaa utertinneqarluni.

- Suliani tallimani journali nassaarineqanngilaq.

- Suliani sisamani akuersissuteqarneq allanneqarsimanngilaq.

- Suliami ataatsimi naartunaveersaanerneqarnissamut isumaqatigiissutigineqartumit alla atorneqarsimavoq.

- Suliani arlalinni taarsiissuteqartoqarnissaa kissaatigineqarpoq. Taarsiissuteqartoqarnissaanut suliaq Peqqinnissamut Naalakkersuisoqarfimmit suliarineqarput.

- Nunatsinni piffissami 1993-imit 2014-imut 16.000-inik naartuersittoqarsimavoq.

Paasissutissarsiffik: KNR, Nakorsaaneqarfik, BBC aamma Information

Allisiguk

Paasissutissat ilisimatusartoqatigiit misissuinissaannut pingaaruteqartut oqaatigineqarpoq.

Ukioq mannali upernaakkut ajornartoortoqalerpoq.

- "atortussanik takunnissinnaanerinut piumasaqaatit aamma periarfissat pillugit nalornissuteqartoqalernera pissutigalugu" paasissutissanik peqqinnissaqarfimmiit pissarsisinnaanissamut akuersissutit ukioq manna maajip ulluisa 24-anni atorunnaarsinneqarput, ilisimatusartoqatigiit ilaatigut allapput.

Ilisimatusartoqatigiit tamanna pillugu qinnuteqaammik nutaamik nutartikkamillu juunimi taava nassiussipput, qinnuteqaallu ullut arfinillit qaangiummata, tassa juunip ulluisa aqqaneq-aappaanni itigartitsissutigineqarpoq.

Ilisimatusartoqatigiit allagaatinut qanoq takunnissinnaatitaasinnerannut oqaloqatigiinnerit aallartinneqareerput.

Nalorninartoqarnera ajuusaarutigigaat 

Paasissutissanilli pissarsisinnaannginnertik pillugu ilisimatusartoqatigiit sulinertik unitsikkallartariaqalerpaat.

- Ilisimatusartoqatigiit taama pisoqarnera, aamma suliap ingerlateqqinnissaanut nalorninartoqalersitsinera soorunami ajuusaarutigisorujussuuaat, iilisimatusartoqatigiit allapput.

Qulaajaaneq qaammatit pingasut missaannik kinguaattoortinneqarpoq. Tassa qulaajaanerup naammassinerani nalunaarutip aappaagu 2025-mi septembarip aallaqqaataani naammassinissaa tunniunneqarnissaalu naatsorsuutigineqarpoq.

Paasissutissanik pissarsiniarneq ajornartorsiutaaginnanngilaq, sulinermillu kinguaattoortitsilluni.

Ilisimatusartoqatigiinnit oqaluttuartinneqartut amerlanerat, allaffissornikkullu suliaqarnerup annertunerujussua ilaatigut pissutaalluni suliap kinguaattoorneranut pissutaasut ilisimatusartoqatigiit allapput.

Arnanit ilisimannittunit nassuiaatinik juunip aallaqqaataata tungaanut 196-inik pissarsisimasut suliap qiterpaarnerani nalunaarusiami aamma atuarneqarsinnaavoq.

Aamma arnanit allakkatigut nassuiaatit 140-t Nunatsinni Nakorsaaneqarfimmit tunniunneqarsimapput.

Ukioq manna oktobarip aallaqqaataata tungaanut katersisoqarmat, kisitsisit allanngorsinnaapput.

Ilisimasartoqatigiit inunnit 350-init amerlanerusunit nassuiaatinik pissarsipput.

Aamma atuaruk

Ruslandip Kina peqatigalugu Issittumut siooranartuunerarneqarnini ilumuunnginneraraa

Inuussutissarsiutit

Takornarialerisut akerliusut: Allamiut aningaasarsiutigaatigut

USA Ruslandimit Kinamiillu siooranartut pinngitsoortinniarlugit sakkutooqarnikkut issittumi annertusaaniartoq