Angerlarsimaffiup avataanut inissiisarnermi suliani angajoqqaanik nalilersuinermi atorneqartussanik kalaallit kulturiannut oqaasiinullu tulluussakkanik nalilersueriaatsit ineriartortinneqarnissaat ingerlateqqinneqassanngitsoq, Naalakkersuisut isumaqarput.

Taamak Isumaginninnermut- Ineqarnermullu ministeriap, Folketingip Kalaallit Nunaannut tunngatillugu ataatsimiititaliaanut aamma Isumaginninnermut ataatsimiititaliaanut allagaani juunip naanerani nassiunneqartumi allaqqavoq. 

Nalilersueriaatsit kulturimut tulluussakkat taakkua siornatigut isumaliutigineqarsimagaluarput. Tamanna Danmarkimi kalallit meerartaannik angerlarsimaffiup avataanut inissiisarnerni suliani, kommuninit qallunaat kulturiannut oqaasiinullu tulluussakkat angajoqqaat piginnaasaannik nalileeriaatsit atorneqartartut (FKU) isornartorsiorneqangaatsiarnerannik pissuteqarpoq. Angerlarsimaffiup avataanut inissiinerit kukkusumik tunngavilersorneqalersinnaasarnerat peqatigiiffiit arlallit uparuaanikuupput, soorlu aamma Danmarkimi Kalaallit Nunaannilu aqqusinermi akerliussutsimik takutitsineqartoq.

Danmarkimi kommuninit kalaallinut ilaqutariinnut nalilersueriaatsit naammagittaalliuutigineqartut atorneqarnissaannik pitsaaliuisussamik, qallunaat naalakkersuisui upernaaq inatsimmik maajip aallaqqaataani atuutilersitsipput.

Kulturimullu tulluussakkat nalilersueriaatsit taakku maanna unitsinneqarallarput. Qallunaat isumaginninnermut ministeriat Sophie Hæstorp Andersen allakkami allappoq, “kalaallinut tarnikkut nalilersueriaatsinut nalinginnaasunut tunngatillugu nutserinermik tulluussaanermillu suliaqartoqaqqissanngikkallartoq”.

Isumaginninnermut ministeri naapertorlugu, nalilersueriaatsit kalaallit tungaanniit atorumaneqanngittarnerinik ilaatigut pissuteqarpoq. Taamak Meeqqanut, Inuusuttunut Ilaqutariinnulu Naalakkersuisup Mads Pedersenip allagaani nalilersueriaatsit kissatigineqannginnerinik takuneqarsinnaasoq, Sophie Hæstorp Andersen allappoq.

Tamatumunnga ilutigalugu ministerip innersuussutigaa, kalaallit kulturiannik oqaasiinillu immikkut ilisimasalimmik VISO-mi immikkoortortaqarfimmik immikkut ittumik pilersitsisoqarnikuusoq. Taakku FKU atorlugu Danmarkimi kalaallit meerartaannik angerlarsimaffiup avataanut inissiinerni suliani ingerlasuni misissuissapput.

Videnscenter for Psykotraumatologimi professori Ask Elklit aperigaanni, nalilersueriaatsit kulturimut tulluussakkat atorneqalinnginneri assut pakatsinarnerarpaa. Taanna itisiliilluni nalilersueriaatsit nutaat atorneqarnissaannik qanoq ajunnginnerpaamik aallartinneqarsinnaanersunut, qallunaat naalakkersuisuiniit misissuinissamut ukiup aallartilaarnerani imissutaasumut siulersuisuuvoq. 

Danmarkimi kalaallit ilaqutariit meerartaannik allamut inisseeratarnissamik sulianut, angajoqqaanik nalilersuiniarnermi najoqqutassianillu nutaanut, marsimi 2023-mi ukiuni pingasuni agguarlugit atugassatut 7,8 millionit koruuninik illikartitsivoq.

- Pakatsinaqaaq. Takusinnaasattummi isumaginninnikkut misissuinerit tarnip pissusaanut tunngasunik ilanerisigut angajoqqaat meeqqaminnik tigumminniinnarnissaannut periarfissaavoq.

- Tassa imaassinnaavoq, immaqa angajoqqaat piginnaasatigut tapersersorneqarnissaat takulluarneqarsinnaanngussagaluartut, taamaalillutik angajoqqaat amerlanerit meeqqaminnik tigumminniinnarsinnaallutik, taanna oqarpoq.

Suliaq imaannaanngitsoq

KNR-ip Meeqqanut, Inuusuttunut Ilaqutariinnulu Naalakkersuisoq Mads Pedersen (IA) apersorniarsimagaluarpaa, piffissalli killiliussap iluani periarfissaqarsimanngilaq.

FKU sakkussaasoq pingaartutut pisariaqartutullu nalilerneqartoq, Mads Pedersenip qallunaat ministerianut allagaani eqqartorneqartumi KNR-ip takusaani allappoq. Taamaakkaluartoq nalilersueriaatsit kalaallit kulturiannut oqaasiinullu tulluussarneqarnissaat Naalakkersuisunit kissaaatigineqanngitsoq.

- Kulturikkut naleqqussaaneq annertullunilu piffissamik atuinartorujussuussaaq, sivikinnerpaamik ukiut pingasut affarlu pisussaq. Tassunga ilanngullugu nalilersueriaatsit sakkussallu ukiuni tulliuttuni misissorneqaqqillutillu nutartertuagassaasassapput, tamannalu aamma nukissanik piffissamillu atuiffiusussaapput, Mads Pedersen allappoq.

Kalaallit meerartaannik angerlarsimaffiup avataanut inissiinerni sulianik VISO-mi immikkoortortaqarfimmi immikkut ittumi misissuisussat politikkikkut annertuumik tapersersorneqartoq, ilanngullugu Mads Pedersen allappoq.

- FKU-mik kulturikkut naleqqussaanissamut tunuliaqutaassaaq, taamaalilluni kalaallit oqaasiinik kulturiannillu ilisimasaqartumik suliami suliaqartunik atuilernikkut, VISO-mi immikkoortortaqarfik immikkut ittoq, qallunaat kommuniini FKU-mik suliaqarnerini tapersersuisalissasoq, allakkami allaqqavoq

Pitsaasumut naaggaartoq

Nalilersueriaatsinik nutaanik pilersitsinissaq ukiorpaalunnik sivisussuseqarsinnaallunilu nukissaqarluartoqartariaqartoq, Ask Elklit aamma siuliani erseqqissaavoq.

Taamaakkaluartoq Kalaallit Nunaanni angerlarsimaffiup avataanut iniissiinermi aalajangersimasunik sakkussanik naliliinissamut atugassanik ullumikkut amigaateqartoqarneranut, piffissaq uangasinnerusoq eqqarsaatigalugu iluaqutaasussaasoq, taanna isumaqarpoq.

- Kalaallinik tarnip pissusiinik ilisimasalinnik oqaloqateqarnikuuvugut, kalaallisut nalilersueriaatsinik peqarpallaannginneq pissutigalugu taakku (nalilersueriaatsit kulturimut naleqqussakkat, aaqq.) periarfissaneri nuannaarutigigaat. Ajunnginnerusumik naliliinissamut atorluarneqarsinnaassagaluarmata.

Ask Elklit naapertorlugu, nalilersueriaatsit angajoqqaat piginnaasaannut ineriartortitsinissamut aamma ersarissaataassagaluaramata, taamaalillutillu meeraq angerlarsimaffiup avataanut inissinnissaraluanit angajoqqaaminiiginnarsinaassammat.

- Immaqa angajoqqaat pissusilersornerat tunngavigalugu meerarpassuit peersinneqartarput, angajoqqaat tarnikkut nukissaqarnerannik erseqqissumik  naliliineq tunngaviginagu.

- Taamaattumik isumaqarpunga, periarfissap tamatuma atorluarneqannginnera pakatsinaqalunilu uggornartoq. Pitsaasumik iluaqutissaasumut naaggaartoqarpoq, taanna oqarpoq.

KNR tarnip pissusiinik immikkut ilisimasallit kattuffiannut Kreds Grønland i Dansk Psykolog Forening saaffiginnikkaluarpoq, piffissarli killiliussaasoq angutinnagu apersuinissamut periarfissaqartoqanngilaq.