Qimuttut ukiut 30-t ingerlaneranni affaannanngortut: Kulturi attanneqaannassappat iliuuseqartoqartariaqarpoq
46-nik ukiulik, Pipaluk Lykke Sisimiuni meeraalluni peroriartorfimmini atuariartoraangami qimuttut piaraat attuuasarsimavai.
Qimuttut illut akornanni pinnguarlutillu miaggoortarput.
Ukiulli arlallit qaangiummata inersimasunngoreerluni Sisimiunut nooqqikkami qimuttorpassuit peqanngillat. Qimuttut sinneruttut illoqarfiup avataanut inissinneqarput.
- Inuuneq taanna qimuttunillu ulluinnaqarnerput allanngorluinnarsimavoq, tassami isumagiartorlugit ungasissumukaqqaartoqartariaqarlunilu illup saanni tusaaneqarsinnaajunnaarsimapput, taanna oqarpoq.
Pipaluk Lykke kulturikkut suliaqartarlunilu Qimmeq-projektimi 2016-imi aallartinneqartumi ilaavoq. Suliniut taanna qimmit qimuttut pillugit ilisimasanik attassinissamik siunertaqarlunilu – nutaanik ilisimasassarsiorfiuvoq.
Nunatsinni qimuttut ukiunik 15.000-inik kingumut naggueqarput. Nunatsinni inunnik unoqarneratulli ukiuni 4.000-ini qimuttoqarpoq. Taakkuli arriitsumik ikiliartorput.
Qimuttut 1990-ikkunni 30.000-t sinneqartut nunatsinni 2020-mi 13.000-it missaanniipput.
Taamaammat qimuttoqarnermik kulturip qanoq attannissaanik suliaqarnissaq pingaaruteqartoq, Pipaluk Lykke isumaqarpoq.
Tamannalu Naalakkersuisut kulturikkut kingornussatsinnut tigussaanngitsunut tunngatillugu isumasioqatigiinneranni ullumikkut sammineqassaaq.
Marsip ulluisa 15-ianni 16-iannilu isumasioqatigiittoqassaaq, tassanilu ilaatigut qajaq, qilaat qimuttoqarnerlu pillugit saqqummiisoqarlunilu suleqatigiikkuutaartoqassallunilu.
Silap pissusiata allanngoriartorneranit aarlerinartorsiortinneqartut
Qimuttup amia qaqortoq Morten Meldgaardip Ilisimatusarfimmi allaffiata iigaani ivingavoq, qimuttullu niaquata saarnga ipittunik kiguteqartoq igalaap killinganiilluni.
Morten Meldgaard uumassusilerinermik ilisimatusartuuvoq, taassumalu qimuttoq ukiorpassuarni ilisimatusarfigalugu Qimmeq-projekt ilaaffigaa.
Taassuma Pipaluk Lykke peqatigalugu Naalakkersuisut isumasioqatigiissitsiniarneq ullumikkut peqataaffigissavaat. Aamma naak Qimmeq-projekt ukiut arlaqartut matuma siorna pisortatigoortumik unereeraluartoq, taanna suli atuuppoq.
Augustinusip aningaasaateqarfiata 4 millionit koruunit suliniummut aningaasaliissutigeqqammerluinnarpai, taakkulu qimussertarnermik assigiinngitsunik ilisimatusarnermut atorneqassapput.
Qimussertarnermi silap pissusiata allanngoriartorneranit kianneruleriartorneranillu annertusiartortumik unammillernartoqartinneqarpoq.
- Tamanna pissutigalugu sikukkut siusinnerusukkutulli ingerlasoqarsinnaajunnaarneranik tamatumalu saniatigut qimminut nerukkaatigilluagassanik pissarsisinnaannginnermik ilaatigut kinguneqarpoq. Pingaartumik nunatta avannaani aarrinukaruminaatsumi tamanna ajornakusoorneruvoq. Tamanna pissutigalugu qimminut nerisassanik, akisuunik qimuttunullu aamma pitsaavallaanngitsunik pisisoqartariaqarpoq, Morten Meldgaard oqarpoq.
Silaannaap kissarnerunera Avannaata Qimussersuanut Uummannami apriilip aallaqqaataani aaqqissuunneqartussaagaluartumut ilaatigut sunniuteqarpoq.
Silaannaalli kissarnerunera silarlunneruneralu pissutigalugit qimussimik unammiffissami sikup tammarneranik kinguneqarpoq.
Taamaammat qimussersuartoqarnissaa Sisimiunut nuutsinneqarpoq.
Ukiuusarneralu aamma sivikinnerulernera sunniuteqartoq, Pipaluk Lykke oqarpoq.
- Sisimiuni najugaqarnerinnanni siullermik meeraaninni inersimasuuninnilu ukiuni kingullerni qulini 2018 tikillugu ukiuusarnera sapaatinik akunnernik arlalinnik sivikinnerulersimasut takusinnaavara. Taamaalilluni sapaatip akunnerisa naaneri qimmusserfigisartakkagut ikinnerulerput, taanna oqarpoq.
Qimussertarnerup silap allanngoriartorneranik aarlerinartoqartinnerani attanneqarnissaa periarfissaava?
- Tamanna upperaara. Qimuttoq kalaallit kulturianni isumaqarluinnarmat inuit attassinissamut kissaataanni nukissaq kulturimik sivisuumik attassinissamut naammappoq. Kisianni silap qanoq innera kulturikkullu ineriartortoqarnera malillugit ineriartortitsinissaq qularnanngilaq, Morten Meldgaard oqarpoq.
- Nunatta avannaani tunumilu kangerlunni suli pitsaasumik sikoqarpoq, aamma Sisimiut nunataata tunuani Kangerlussuarmilu, taamaammat qimussernissamut suli periarfissagissaarluarpoq.
Ilisimasat kingornussassanngortinneqassasut
Qimussertarnermut unammillernartoq alla tassaavoq inooriaasitta allanngornera taamaalilluni qimuttut assinganik pisariaqartinneqarunnaarlutik.
Piniartut aalisartullu qimussernatik qamuteralaat atorsinnaavaat, tamatumalu saniatigut illoqarfinni katersuunnerulluta.
Qimuttunut atassuteqarneq taamaalilluni allanngortoq, Pipaluk Lykke isumaqarpoq.
- Qimussertarneq attatiinnarneqassappat nukinnik pilersitsisariaqarpugut, inuit taamaalillutik qimuttunik sunngiffimminnik suliaqarnissaminnut kajumilissallutik, taanna oqarpoq.
Tamatuma saniatigut qimuttut pillugit ilisimasagut ukiorpassuarni katersorsimasatta kinguaariinnut nutaanut ingerlateqqinneqarnissaat pingaaruteqarpoq.
Taamaammat Qimmeq-projektip qimussiussisartutoqqat qimussernermik misilittagaqarluartut inuusuttunut meeqqanullu ilisimasaminnik avitseqatiginninnissaat anguniagaavoq.
- Kinguaariinni utoqqaat inuusuttullu naapittarnerat pitsanngorsarsinnaagutsigu qimussertarmi kulturip attanneqarnissaanut siuariangaatsiassaagut, Pipaluk Lykke oqarpoq.
Kiisalu teknikkikkut kulturikkullu uppernarsaateqartoqarnerullunilu kulturikkut suliaqarfinni atuarfeqarfinnilu takutitsisoqassasoq, Pipaluk Lykke aamma Morten Meldgaard isumaqarput.
Meeqqammi amerlasuut ullumikkut illoqarfinni utoqqarnik ilisimasaminnik avitseqatiginnissinnaasunik amerlasuunik najugaqartoqarfiunngitsumi najugaqarput. Taamaammat kulturimut tunngasunik assersuutigalugu atuarfinni atuartitsisoqartarnissaa pingaaruteqarpoq.
- Kalaallit qimussertarnerat kulturiallu immikkuullarilluinnartuuvoq. Nunarsuarmi qimussernermi kultureqarnermi annerpaavoq, qimuttullu ukiut 15.000-it ingerlaneranni akusaanngillat, taamaammat uumasuutigut kulturerpullu immikkuulluarilluinnartut attannissaat pingaaruteqarpoq, Morten Meldgaard oqarpoq.
