Spiralilerneqarnikoq: Utoqqatserfigineqarneq isumalerujuussaaq
- Neriuutigiinnarpara ilannguakka tamaasa sinnerlugit, qanoq iliortoqarnissaa. Neriungaarpunga qanoq iliortoqarumaartoq.
61-inik ukiulik Inge Thomassen, Magnus Heunickep nunatsinnut tikeraarnissaa pillugu taama oqarpoq. Taanna spiralilersuisoqarsimanera pillugu peqqissutsimut naalakkersuisoq, Mimi Karlsen, oqaloqatigiartorlugu tikeraassaaq.
Inge Thomassen spiralilersorneqarnukunut ilaavoq.
AAMMA ATUARUK Inge Thomassen: Uanga ilisimanngisannik aamma spiralilerneqarpunga. Meerartaarsinnaajunnaarpungalu
Taanna 17-inik ukioqarluni naartulerpoq, angajoqqaavisali piumaffigaat naartuersissasoq. Naartuersinnermi kingorna ilumigut anniartalerpoq, ajoquteqanngitsorli nakorsamit oqarfigineqartarluni.
Inge Thomassen sianigisaqanngilaq, taamaalluni qallunaat oqartussaasuisa ”ilaqutariinnik pilersaarusiornerannut”, kalaallit arnat meerartaarsinnaasut 1966-imiit 1070-imut spiralilersorneqarnerinik nassataqartumut ilaalerluni. Ersarinnerusumik oqaatigalugu piffissap pineqartup ingerlanerani 4.500-inik spiraliliisoqarpoq, kisiannili spiraliliisarneq 1975-ip tungaanut ingerlajuarpoq – ilaatigullu suli sivisunerusumik.
Inge Thomassen meerartaarniarluni arlaleriarluni suliaritittaraluarpoq, suliaritinnerilli iluatsinnikuunngillat. Taamaammat suliaq politikkikkut akuleruffigineqarnissaa taassuma kissaatigaa.
- Pingaaruteqarput tamatsinnut taamatut atugaqarnikuusunut utoqqatserfigineqarnissarput taavalu taarsiiffigitinneqarnissarput.
Spiralilersuisoqarsimanera pillugu qulaajaaneq
Tusarnaagassiaq Spiralkampagnen
Danskit oqartussaasui kalaallit amerliartoqqunagit spiralilersuinissaminnut inassuteqarsimasut, DR-ip ”Spiralkampagnen”-imik taallugu podcastimik tusarnaagassiliareqqammisaani erserpoq.
- 1966-ip 1975-illu akornanni kalaallit niviarsiaqqat arnallu tuusintilikkaat spiralilersinneqarput.
- 1966-ip 1970-illu akornanni spiralilersinneqartut 4.500-upput.
- Kalaallit Nunaanni arnat naartusinnaasut taamani 9000-upput.
- Aperineqaqqaaratik spiralilersinneqarsimasuni arlallit tarnikkut timikkullu kingunerlutsitserujussuarnerannik kinguneqartumik qinigassinneqarsimanngitsutut misigisimapput. Anniaatigalugulu kingunerluutigisimagaat arlallit oqarput.
- Niviarsiaqqanut ukiukitsunut, angajoqqaavi akuersiteqqaarnagit, spiralilersuineq danskit suliniuteqaleruttorneranni inatsisitigut akuerisaanngilaq.
- Taamaammat nakorsat naartunaveersaatinik niviarsiaqqanut 18-iliineqanngitsunut, angajoqqaavi akuersiteqqaarnagit, siunnersuisinnaalersillugit inatsit allanngortinneqarpoq. Tamanna nakorsat niviarsiaqqanut ukiukitsunut, angajoqqaavi akuersiteqqaarnagit, spiralileeqqusaanertut paasisimavaat.
Tusarfik: DR-podcast "Spiralkampagnen"
Suliaq tamanna pillugu qulaajaasoqarnissaa nalunaarutigineqarpoq.
Spiralilersuinermut aallaaviuvoq, Danmarkimi oqartussaasut Kalaallit Nunaanni – taamani Danmarkimi amtitut inissisimasumi – inuit amerliartupiloornissaat ernummatigimmassuk. 1965-imi nalunaarusiami ersersinneqarpoq, Kalaallit Nunaanni ukiumut meeqqat 500-nik amerlanerit uersagaasartut, taakkunanngalu anaanaasut pingajorarterutaat 20-t inorlugit ukioqartartut.
Inuit amerliartornerisa Kalaallit Nunaanni nutarteriniarneq unammillernartippaat, nutarteriniarneq Danmarkip naalagaaffianut ilimagisamiit akisunerulermat.
Tamannarpiarlu peqqutigalugu danksit peqqissutsimut ministeriat, peqqissutsimut naalakkersuisoq Mimi Karlsen oqaloqatigiartorlugu ullumi tikippoq.
AAMMA ATUARUK I dag: Heunicke ankommer til Grønland for at tale om spiralkampagnen
Taakku spiralilersuisoqarsimanera pillugu qulaajaanerup qanoq ingerlanneqarnissaa oqallisigissavaat.
- Spiralilersuisimaneq ilungersunartorujussuartut isigaara, ataatsimoorluta oqaluttuarisaanitsinni pisoq alinartuuvoq, Magnus Heunicke tikeraarnissani sioqqullugu oqarpoq.
Mimi Karlsenip ataatsimeeqatiginerata saniatigut Magnus Heunickep arnat spiralilertissimasut oqaloqatigissavai, peqqinnissaqarfimmilu immikkoortortaqarfiit aamma Dronning Ingridip napparsimmavisuani pulaassavai.
Utoqqatsertoqarnissaa kissaatigaa
Inge Thomassen uinilu 1995-ip kingorna arlaleriarlutik meerartaarniartaraluarput, nakasunilu pillugu qinnguartartinnermini illissamini spiraleqartoq nakorsap paasivaa.
Spirali kaanngarsinnaajunnaarluni ikkussimavoq, mannissaqarfiillu aqqutai milillugillu aserorsimallugit. Taanna Danmarkimi suliaritilluni meerartaarnissaminik neqeroorfigineqarpoq iluatsinngitsumilli.
Inge Thomassenip arnat allat aamma spiralilersorneqarsimasut arlallit attaveqarfigai. Suliap pillugu akissussaasoqarnissaa taassuma kissaatigaa.
AAMMA ATUARUK Mimi Karlsen: Spiralilersuisimanermik qulaajaaneq ajornakusuussaaq
Taassuma utoqqatsertoqarnissaa taarsiiffigineqarnissanilu kissaatigaa.
- Pingaaruteqarput tamatsinnut taamatut atugaqarnikuusunut utoqqatserfigineqarnissarput taavalu taarsiiffigitinneqarnissarput, taanna oqarpoq.
Suliaq politikerinit iliuuseqarfigineqarluni danskit peqqissutsimut ministeriata nunatsinnut tikeraarnera Inge Thomassenip nuannaarutigaa.
- Assut tusarluarnaqaaq. Tamatta tusarluarpugut. Immitsinnummi attavigiillattaagatta. Neriuuteqangaangaarpunga qanoq iliortoqassasoq.
- Peqqinnissamut oqartussaaffik nunatta 1992-imi tiguaa. Naalakkersuisut siulittaasuata, Múte B. Egedep (IA) oqarnera naapertorlugu taamaammat nunarput suliamut atatillugu ilisimasakippoq.
- Inatsisartuni ilaasortat tamarmik 1966-imit 1975-imut sivisunerusumillu spiralilersuisoqarsimaneranut atatillugu qulaajaasoqarnissaanik qinnuteqarnissartik isumaqatigiissutigaat. Kikkut qulaajaasuussanersut qanorlu suliarineqassanersoq suli aalajangiiffigineqanngilaq.
- KNR-ip danskit peqqinnissaqarnermut ministerianit, Magnus Heunickemit allakkatigut akissut uku kisiat pissarsiaraa: Suliaq ukiorpassuit matuma siorna pivoq, taamaammat Peqqinnissamut ministereqarfimmit taamani susoqarsimanera ullumikkut ilisimaneqanngilaq. Taamaammat ministereqarfik misissuilluaqquara.
- Nunatsinni Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit Siunnerusisoqatigiit aamma Inuit pisinnaatitaaffii pillugit Instituttip spiralilersuisoqarsimanera arnat inuttut pisinnaatitaaffiannik unioqqutitsinerusutut nalilerpaat.
