Nunarput Issittumi Siunnersuisoqatigiinni siulittaasuuffeqalissasoq

Vivian Motzfeldt Issittumi Siunnersuisoqatigiinni siulittaasunngussaaq.

Allattoq Markus Valentin

apriilip 11-at 2025 14:42

Vivian Motzfeldt (S) nunanut allanut naalakkersuisutut maajip aqqaneq-aappaani Issittumi Siunnersuisoqatigiinni siulittaasuuffeqalissaaq.

Taassuma Nuummi kulturikkut illorsuarmi nalunaaqutaq marlunut saqqummiussinermi kalaallit siulittaasuuffeqarneranni ukiuni marlunni tulliuttuni anguniagassanut pilersaarutit saqqummiuppai.

KNR-ip pisortatigoortumik pilersaarut pissarsiaraa tassanilu nunap inoqqaavisa pisinnaatitaaffii, sunniuteqaqataanerat periarfissaallu – pingaartumik aningaasaqarnermi ukkatarineqassapput.

- Siulittaasoqarfiup issittumi aningaasaqarnikkut ineriartortitsinerup inuiaqatigiinnut Issittumilu inunnut iluaqutaasinnaanissaa siunertaralugu issittumi aningaasaqarnikkut attanneqarsinnaasumik ineriartortitsineq sulissutiginiarpaa, siulittaasoqarfiup 2025-2027-mut pilersaarutaani allassimavoq.

Uku suliarissagaat

Issittumi nakorsaatinik pilersuinerup – siunissami peqqinnissaqarnermi ajornartoortoqaratarsinnaaneranut piareersimaffiginissaa siunertaralugu pitsanngorsarneqarnissaa ukkatariniarneqarpoq. Tamatuma saniatigut immikkoortitsineq aamma nunap inoqqaavisa arnartaannut nakuusernerit pillugit misissuinermik annertuumik aallartitsisoqassalluni.

Issittumi Siunnersuisoqatigiinni siulittaasoqarfiup pilersaarutaani immikkoortut

Issittumi nunat inoqqaavi inoqarfiillu

Siulittaasoqarfiup Issittumi nakorsaateqarnikkut ajornartorsiulerfiit pinngitsoortinnissaat, anigorneqartarnissaat sillimaffigineqarnissaallu pillugit nakorsaatinik pilersuinermik suleqatigiinneq pitsanngorsarniarpaa. Tamatuma saniatigut tarnikkut peqqissuseq, imminut toquttoqarnissaanik pinaveersaartitsinermi periusissiat kiisalu Issittormiut Inuusuttaasa inoqarfiisalu imminnut oqartussaaffigilernissaat ilanngullugit siuarsarneqarnissaat ukkatarineqassallutik.

Naligiissitaaneq aamma oqaluuserisassaniippoq, tassani inuussuttut nuttartarnerat, peqqissusiat pinerluttarnerilu pillugit paasissutissanik annertunerusunik pissarsinissaq sulissutigineqassaaq – matumani nunat inoqqaavisa arnartaannut sakkortuuliortarnerit aaqqissugaanikkullu immikkoortiffiusarnerisa annertussusaat pillugu.

Piujuartitsinermik tunngaveqarluni aningaasaqarnikkut ineriartortitsineq kiisalu nukissiornikkut ikaarsaarnermi aaqqiissutit

Siulittaasoqarfiup massakkut siunissamilu aningaasarsiornikkut ineriartortitsinerit kiisalu issittormiuunngitsunik suleqateqarneq ukkatariniarpai soorlu aalisarnermi piniarnermilu, aatsitassarsiornermi, nukissiorniornikkut, takornariaqarnikkut, allarpassuartigullu.

Nunat inoqqaavisa akornanni attaveqaqatigiinneq assartuinerlu qitiussapput. Tassani attaveqaatit tutsuiginartut akimikkullu unammineqarsinnaasut pingaaruteqarluinnarput.

Imartat

Issittumiit kujasinnerusumiittut avannaarsuata ataqatigiinnerat kiisalu silap allanngoriartornerata Issittumi imarmiut uumassusileqarfiillu uumassuseqassusiinut sunniutaat samminerullugit nunanit tamalaanit peqataaffigineqartumik imartat pillugit ataatsimeersuartitsisoqassaaq.

Isumasioqatigiinnerit aqqutigalugit Issittumi umiarsuit takornariutit ilaasartaatillu eqqarsaatigalugit upalungaarsimaneq pillugu siusinnerusukkut inassuteqaataasarsimasunik misissueqqissapput. Issittumi imaatigut angallannerup annertusiartornera, immap sikuata annikinnerusalerneranik aallaaveqartoq pissutigalugu ajutoornerit kiisalu ajutoorfiit eqqaanni mingutsitsinerit ilimanaateqarnerulerput.

Issittumi silap pissusiata allanngoriartornera

Silap pissusianut mingutsitsinerit kiatsitsinermik peqqissutsimullu sunniuteqartut ukkatarineqassapput, soorlu paamik metanimillu anititsinerit.

Qeriunnaartup nakkutigineranik immap sikuata aakkiartorneranik kiisalu uumasut assigiinngisitaarneri uumasoqarfiillu allanngoriartornerinik pingaarnerutitsinermi sulineq ingerlatitseqqinneqassaaq.

Allisiguk

Silap pissusiata allanngoriartornera aamma uumassusillillu pingaarnerutinneqangaatsiarput. Siulittaasoqarfiup silap pissusiata allanngoriartornera qeriuaannartumut aamma immap sikuata aakkiartorneranut qanoq sunniuteqarneranik ilisimatusarneq sulissutiginiarpaa. Aamma avatangiisinik mingutsitsinerit soorlu PFAS aamma kviksølvi imaani uumassusilinnut – pingaartumik miluumasunut aarlerinartorsiortitsisut misissuiffigineqassapput.

Taassuma saniatigut sikuerukkiartornera ilutigalugu umiarsuit angallannerulernerisa iliuuseqarfiginissaa pisariaqartinneqarpoq. Umiarsuimmi takornariartaassuit ilaasartaatillu amerlanerulersut ajutoortoqarneruneranik mingutitsinerunermillu kingunerqarsinnaapput. Imarsiornermilu ikiuigasuartussat sukkasuumik iliuuseqarsinnaaqqullugit upalungaarsimasut pitsanngorsarneqartariaqarput.

ICC tapersiisoq

Issittumi Siunnersuisoqatigiit anguniagaannut tunngatillugu Inuit Issittormiut Siunnersuisoqatigiiffiat, ICC, tapersiilluni tusagassiorfinnut nalunaaruteqarpoq.

- Siulittaasuutitaqartussat pilersaarutaannut ICC-p immersuinermini apuussimasai amerlasuut takusinnaavagut. Kalaallit Nunaanni kiisalu Danmarkimi Savalimmiunilu naalakkersuisut qutsavigiumavagut Issittumi Nunat Inoqqaavisa ukkatarineqarnissaat qulakkeerniarsimammassuk aammalu ICC-p immersuutai ilassilluarneqarsimammata.

ICC-p siulittaasua, Sara Olsvig taama allappoq.

Anguniakkat Issittumi Siunnersuisoqatigiit sulinerannut pingaaruteqassasut, aamma nunap inoqqaavisa ilisimasaat qitiulissasut, taanna allappoq.

- Siulittaasuuffimmik tigumminnittussat naalagaaffiit aamma ataavartumik ilaasortat suleqatiginissaat qilanaaraarput, tamatumuunakkut qulakkeerumallugu Nunap Inoqqaavisa ilisimasaannik pigisaqartut ilisimatuullu Issittumi Siunnersuisoqatigiit suleqatigiiffiini toqqissisimanartumik akuutinneqarnermillu misigisimanissaat, Sara Olsvig naggasiivoq.

Sulinerli ICC-p aamma isornartorsiorpaa, taakkumi isumaqarput anguniagassiornermi peqataatitanik oqaloqatigiinnerit sukumiinerusut pisimanngitsut.

Illit isummat pingaartittaqaarput. Nutaarsiassaq pillugu isorisat nersualaarinerillu uani tikilluaqquagut.