Naalagaaffeqatigiinnerup siunissami attatiinnarneqarnissaa Anoukip inuusuttut allat assigalugit kissaatigaa

Nunat pingasut siunissami suleqatigiiginnarnissaat inuusuttut kissaatigigaat misissuinermi takuneqarsinnaavoq. Naligiinnerusumilli suleqatigiittoqarnissaa amerlanerussuteqartut kissaatigigaat aamma takuneqarsinnaavoq.

Allattoq Ann-Sophie Greve Møller

oktobarip 03-at 2024 07:37

Nutserisoq Mads Lynge

Naalagaaffeqatigiinni nunat siunissami suleqatigiiginnassappat?

Kalaallit Nunaanni, Danmarkimi Savalimmiunilu inuusuttut Dansk Ungdoms Fællesrådip misissuinerani peqataapput, nunat pingasut suleqatigiinnerat pillugu ilisimasaat misissuinermi itinerusumik paasiniarneqarpoq.

Inuusuttut 318-it Kalaallit Nunaannit peqataapput, taakkunanngalu 64 procentii isumaqarput nunat pingasut suleqatigiinnerisa attatiinnarneqarnissaa, allaallumi nukittorsarneqarnissaa kissaatigaat.

Anouk Holm Jensenip, misissuinermi nammineq peqataasup, kisitsisit uissuummissutigai.

- Naalagaaffeqatigiittoqarnissaanik attasserusuttut, allaallumi nukittorsarusukkaat, uissuummissutigilaarpara, tassami inuusuttunik allanik oqaloqateqarninni taamaassorinngikkaluarakku, taanna oqarpoq.

Inuusuttut naalagaaffeqatigiit akimorlugit ilisimasaat qanorlu imminnut isumaqarfiginerat

Dansk Ungdoms Fællesrådip kalaallit savalimmiormiullu inuusuttunut suliniaqatigiiffii peqatigalugit misissuineq aallartippaa.
Inuusuttut 18-init 28-nut ukiullit misissuinermi peqataasut tassaapput danskit 1014-it, kalaallit 318-it savalimmiormiullu 222-t.
Misissuineq apersuinermik misissuinerullunilu eqimattanik aallaaveqartunik oqaloqatigiinnertaqarpoq.

Imminnut ilisimasaqarfiginerat

Danskit inuusuttut 56 procentiisa naalagaaffeqatigiinneq pillugu ilinniartinneqarsimanngisaannarlutik imaluunniit ataasiaannarlutik ilinniartinneqarsimallutik oqaatigaat.
Savalimmiormiut inuusuttortaanni allaaneruvoq, 80 procentii naalagaaffeqatigiinneq pillugu ilinniartinneqarsimapput. Kalaallillu inuusuttunut tamanna 70 procentiulluni.
Danskit inuusuttut 83 procentiisa naalagaaffeqatigiinneq nunallu pingasut pillugit ilisimasaqarnissaq pingaaruteqarsoraat.Nunatsinni kisitsit 83 procentimiippoq, savalimmiormiullu inuusuttortaanni tamanna 87 procentimiilluni.

Imminnut isumaqaqatigiinerat

Danskit inuusuttut amerlanerpaartaasa Kalaallit Nunaat Savalimmiullu tusagassiuutitigut qanoq saqqummiunneqartarnera pitsaasumik takorluugaqarfigaat. 48 procentiisa Kalaallit Nunaat pitsaasumik takorlooraat 54 procentiisa Savalimmiut pitsaasumik takorloorpaat.
Savalimmiormiut inuusuttut Danmark pitsaasumik takorloorpaat, 7 procentiisalu pitsaanngitsumik. 16 procentiisa Kalaallit Nunaat pitsaasumik takorlooraat, 47 procentiisalu pitsaanngitsumik takorloorlugu.
Kalaallit inuusuttut Danmark pitsaasumik pitsaanngitsumilluunniit takorloorneraat aperigaanni 20 procentiisa pitsaanngitsumik takorloorpaat. Ikittuinnaallu Savalimmiut pitsaanngitsumik takorlooraat 22 procentiisa pitsaasumik takorloorpaat.

Ataatsimoorneq

Danskit inuusuttut 71 procentii Kalaallit Nunaannut ataqatigiinnermik misiginngillat, 66 procentiilu Savalimmiunut ataqtigiinnermik misiginatik.
Savalimmiuni allaaneruvoq, 62 procentii Kalaallit Nuanannut ataqatigiinnermik misigisimasut 56 procentii Danmarkimut ataqatigiinnermik misigisimapput.
Nunatsinni inuusuttut 21 procentii Savalimmiunut ataatsimoornermik misigisimapput, 47 procentiilu Danmarkimi inuusuttunut ataatsimoornermik misigisimallutik.
Danmarkimi inuusuttut 71 procentii naalagaaffeqatigiinneq attanneqassasoq isumaqarput. Savalimmiuni tamanna 63 procentimiippoq, kalaallillu inuusuttut 64 procentiisa naalagaaffeqatigiinneq attakkusuppaat.

Allisiguk

Naalagaaffeqatigiinni nunat pingasut suleqatigiinnerat 22-nik ukiullip Anouk Holm Jensenip tapersersorpaa. Taanna Nuummeersuuvoq tarnillu pissusianik Aarhusip Universitetiani ilisimatusarluni.

- Naalagaaffeqatigiinnerup siunissami ataannarnissaa kissaatigaara, nunallu pingasut uanga isinni naligiinnerusumik suleqatigiissappata ilisimasat sukumiinerusut pisariaqartinneqarput, Anouk Holm Jensen, Avalak Aarhusimi siulittaasoq oqarpoq.

Naalagaaffeqatigiit sooq ataannartariaqarsoraagit?

- Danmarkimut Savalimmiunullu attaveqarluarpunga. Uannut tamanna pingaaruteqarpoq, nunammi pingasut taakku akornanni ataqatigiilluartoqarpoq, ataqatigiinnerallu kipitinnarneqarnissaa takorloorsinnaanngilara. Naak Kalaallit Nunaata nunasiaataasimaneranut atatillugu alianaqisunik pisoqartarsimagaluartoq, isumaqarpunga ataqatigiinnerup nukittorsarneqarnissaanut periarfissaqarluartoq, Naalagaaffeqatigiinnerullu isumaata nassuiaasesornissaa aamma kissaatigaara, taanna oqarpoq.

Siunissami suleqatigiiginnartoqarnissaa amerlasuut aamma tapersersunngilaat

Naak inuusuttut akornanni amerlanerussuteqartut Naalagaaffeqatiigiinnerup ataannarnissaa kissaatigigaluaraat, amerlasuut aamma isumaqarput suleqatigiinneq nutaanngorsartariaqartoq.

Inuusuttut amerlasuut isumaqarput suleqatigiinneq siunissami attatiinnarneqassasoq pisariaqartissorigamikkummi. Nunat pingasut taakku suleqatigiinnerat pitsaanerusinnaajuarpoq. Danmarkimi ilinniarnissamut periarfissagissaartoqarnera, peqqinnissaqarfiullu isumalluutaanera pissutaaqataapput.

Ilaqarporli aamma isumaqartunik Naalagaaffeqatigiinneq siunissami atorunnaarsinneqassasoq. Apersorneqartut 13 procentii isumaqarput suleqatigiinneq atorunnaarsikkiartuaarneqassasoq, allallu 10 procentit isumaqartut suleqatigiinneq atorunnaarsinneqanngikkuni ullumikkutut iluseqaannassasoq. Apersorneqartut 13 procentii apeqqut akiuminaatsippaat.

Inuit nalunaarusiornermi apersorneqartut aqqi isertuussaapput, kalaalerlu akissuteqarsimasoq ilaatigut ima allassimavoq:

- Naalagaaffeqatigiinnermiittuaannarnissarput takorloorsinnaanngilara, tunngavilersorsinnaanngilarali, siunissami namminersulivittunngornissarput upperaara.

Savalimmiormiut ilaat ima akisimavoq:

- Naalagaaffeqatigiikkunnaartoqarnissaa tapersersorneruara, avissaartoqarnissaa upperalugu. Sumiginnaaneq Danmarkilu peqatigalugu oqaluttuarisaanerput ilaatigut pitsaavallaanngilaq. Tamanna Naalagaaffeqatigiinnermik taaguuserlugu atornikuuarput, ataqatigiinnertulli misigisimananngilaq. Nunat ataasiakkaat asavakka, Naalagaaffeqatigiittulli naagga.

Naligiittut suleqatigiinneq

Naalagaaffeqatigiit siunissami suleqatigiiginnarnissaat kissaatigigaat, Savalimmiuni Danmarkimilu inuusuttut akissutaat qimerlualaaraanni takuneqarsinnaavoq.

Naalagaaffeqatigiit ullumikkutut isikkoqartillugit attatiinnarneqarnissaat Danmarkimi inuusuttut apersorneqartut 71 procentii isumaqarput, allaallumi suleqatigiinnerulernissaat kissaatigalugu. Savalimmiuni inuusuttut apersorneqartut 63 procentiisa Naalagaaffeqatigiinnerup attatiinnarneqarnissaa, kissaatigaat, allaallumi nukittorsarneqarnissaa kissaatigalugu.

Birgir Ferjá Heldarskarð, Savalimmiuneersoq, misissuinermi aamma peqataavoq. taanna Savalimmiuni partiip talerperliuniap Sambandsflokkurinip inuusuttaanni Unga Sambandimi siulittaasuunikuuuvoq:

- Naalagaaffeqatigiinneq pingaaruteqartoq isumaqarpunga, siunissamili naligiinnerusoqarnissaa aamma kissaatigaara, ataatsimoornerulerniassagatta, 25-nik ukiulik Birgir Ferjá Heldarskarð oqarpoq.

Naalagaaffeqatigiinneq Danmarkip EU-mut ilaasortaaneratut, USA-llu Nunat killiit illersoqatigiiffiannut NATO-mut ilaasortaaneratut pingaaruteqartigisoq taanna isumaqarpoq

- Oqaluuserisassat pingaarutillit suleqatigiissutigigaanni ataatsimuussusermik misigisimalertoqassaaq. Naalagaaffeqatigiinneq nunanut pingasunut iluaqutissartaqarpoq. Nunanullumi pingasunut ataasiakkaanut iluaqutissartaqarpoq, tamannalu sulissutiginerusariaqaripput isumaqarpunga, Birgir Ferjá Heldarskarð, oqallorinnermut tunngasuni Københavnip Universitetiani ilisimatusartoq oqarpoq.

Isummat pigiliutiinnakkat aallaavigalugit ilisimasat

Birgir Ferjá Heldarskarð Anouk Holm Jensenilu aamma isumaqarput siunissami naligiinnerusumik suleqatigiittoqartariaqartoq.

Danmarkimimi inuusuttut misissuinermi apersorneqartut 1000-t missaanniittut akornanni affaat sinnerlugit Naalagaaffeqatigiinneq pillugu ilinniartinneqarsimanngikkunik ataasiaannarlutilluuunniit ilinniartinneqarsimasut misissuinerup takutippaa.

Tamannalu Birgir Ferjá Heldarskarðip Anouk Holm Jensenillu, Danmarkimi najugaqartut, malugisinnnaavaat.

- Ilisimasat killeqartorujussuusut oqaloqateqarninni paasivvara, inuillu ataasiakkaat ilisimasaat isummanit pigiliutiinnakkaniit aallaaveqakkajuppput, Anouk Holm Jensen oqarpoq.

- Sumit kingoqqisuunera tulluusimaarutigaara, inuillu Kalaallit Nunaat pillugu nuanninngitsunik takorluugaqaraangata alisuutigisarpara. Naligiittut naapeqatigiinneq ajorpugut. Ilinniarfinni ikinngutikka assersuutigalugu katerisimaaraangatta oqaloqatigisarpakka, imigassartorsimagaangattalu inuit uagut pilluta qanoq isummersortarnersut oqaloqatigiissutigisarparput. Isummammi pigiliutiinnakkat nukittorsarneqaannarneqanngikkunik uppernarsarneqaannartarnerat ernummatigisarparput, taanna oqarpoq.

Nutaarsiassami kukkunermik nassaarsimaguit uunga allaffigineqarsinnaavugut.