Nuna ulluni qulingiluani sajuttoq: Tunumi qaqqamit sisoortoqarnerani ajunaarnersuaqarsimasinnaasoq

Tunup avannaani kangerluit ilaanni Dickson Fjordimi qaqqamit sisoortoqarmat tassaarnerata kingunerisaanik nuna ulluni qulingiluani sajussimasoq, ilisimatusartut nunap sajuttarneranik uuttuutaanni erserpoq.

Danmarkimi nunatsinnilu nunap qanoq issusianik misissuisarfimmeersut, tassa De Nationale Geologiske Undersøgelser for Danmark & Grønlandimeersut (GEUS) misissuinerisa tamanna takutippaat.

Tassa Tunup avannaani kangerluit ilaanni qaqqamit meterit 1200 missaannik portutigisumit 2023-mi septembarimi sisoortoqarnerata kingunerisaanik 200 meterit missaannik portutigisumik tassaarnerata malitsigisaanik nuna ulluni qulingiluani sajuppoq.

- Qaqqamit sisoortoqarnerata kingunerisaanik nunap ulluni qulingiluani sajunneranik maannamut nalaataqarsimanngisaannarpugut, ujarassiooq qaqqamillu sisoornernik ilisimatusartuuneq GEUS-imeersoq Kristian Svennevig oqarpoq.

Tamaani qaqqamit innaaqqissumi qunnermi sermeq sisoorsimasoq misissuinermi paasinarsivoq. Tassa sermeq sisoortoq ukiut qulikkuutaat arlallit ingerlaneranni aakkiartoreerluni sisoorpoq.

Qaqqamit sisoortoqarnerata kingunerisaanik tassaarnerani nuna sajuttartoq tusarnartaanngilaq. Qaqqamilli sisoortoqarneraniit nuna akunnialuinnarni sajuttartoq, misissuinerit takutippaat.

Karrat Kangerluanni qaqqamit 2017-imi sisoortoqarnerata kingunerisaanik tassaarnerani aamma taamaappoq. Nunaqarfiit arlallit taamanikkut tassaarnerani mallinit eqqugaapput inuillu arlallit ajunaarlutik.

Dickson Fjordimili qaqqamit sisoortoqarmat allatorluinnaq pisoqarpoq.

- Allaat Sikuiuitsoq Kujallermi nalunaarsorneqarsimasoq paasivarput. Tassa nunarsuup ilarujussuani nalunaarsorneqarpoq, Kristian Svennevig oqarpoq.

Ilisimatusartullu nunap sajuttarneranik uuttortaanerit kalerrisaarutinik ineriartortitsinissamut najoqqutaassaqqissinnaassangatippaat. Tamannali qularnaatinnagu ilisimatuussutsikkut misissueqqeqqaarnissaq pisariaqarpoq.

- Nunammi sajuttarneranik uuttortaatit imaasinnaavoq aamma alapernaarsuutaalersinnaajumaartut – tassa kalerrisaarutaalersinnaajumaartut – soorlu tassaarneranik, Kristian Svennevig oqarpoq.

Itsarnisarsiuut assaaffigisimasaat mallinnit ammussaasut

Dickson Fjordimi qaqqamit sisoortoqarnerata kingunerisaanik tassaarfiusup qanittuani qujanartumik inoqarfeqanngilaq.

Taamaakkaluartoq kinguneqarpoq.

Itsarnisarsiuummi naggueqatigiit inuit tamaani nunasseqqaarsimasunut ilaasut timaannik nassaarfigalugu assaaffigisimasaat tassaarsuarnerani mallinnit ammussaallutik nungupput.

- Immap killinganiittut tassaarnerani mallinit ammussaapput. Tassa itsarnisarsiuut kangerlummi tassani assaaffigisimasaat tassaarnerani mallinit ammussaallutik nungupput. Suerutivippoq, Kristian Svennevig oqarpoq.

Tamaani illuaqqat, meqqulinnik uumasorniat 1900-kkut aallartinneranili, inigisarsimasaat tassaarnerani mallinit ammusaasunut aamma ilaapput.

Tamatuma saniatigut Ella Ø-mi Siriuseqarfik Dickson Fjordimi qaqqamit sisoortoqarnerata kingunerisaanik tassaamit eqqugaavoq. Siriuseqarfik taanna qaqqamit sisoorfiusumiit kilometerit 75-it missaannik ungasissuseqarpoq.

- Ella Ø tassaarnerani mallinit meterit sisamat arfinillillu akornanni portussusilinnit aamma eqqugaavoq. Siriuseqarfiup ilisimatusartullu atortui millionilikkuutaanik naliliusut taamanikkut tassaarnerani mallinit ammussaallutik aseruatiterput, Kristian Svennevig oqarpoq.

Umiarsuaq takornariartaassuaq eqqugaasimasinnaasoq

Sulili ajornerusumik pisoqarsimasinnaassimagaluarpoq.

Tunumimi nunaqarfiit illoqarfiillu imminnut ungasikkaluaqisut tamaanga takornarniartartut, ingammik umiarsuarmik takornariartaammik tikillutik takornarniartartut, amerliartuinnarput.

Ella Ø-milu tassaanngitsiartoq umiarsuaq takornariartaat tamatuma eqqaatigoorsimasoq, Kristian Svennevig oqarpoq. Umiarsuarmimi takornariartaammi tassani issimasut ilaata Siriuseqarfik isikkumisut ikkunnaarsimasoq Ella Ø-p eqqaatigoortillutik maluginiarmagu, tamaani atortut tassaarnerani mallinit ammussaallutik aseruatitersimasut paasinarsivoq.

- Qujanartumik umiarsuarmik takornariartaammik eqqaatigoortoqannginnerani tassaarpoq, Kristian Svennevig oqarpoq nangillunilu:

- Umiarsuarmimmi takornariartaammik eqqaatigoortoqarsimagaluarpat ajornerusumik pisoqarsimasinnaagaluarpoq. 

Taamaammat qaqqamit sisoortoqartarnera silap pissusiata allanngoriartorneranik pissuteqartarmat assingusumik pisoqaqqerataannaanera kikkulluunniit – tassa Issittup politikerertaasa, inuisa tamaangalu takornariat  – eqqumaffiginerusariaqaraat, Kristian Svennevig GEUS-imeersullu isumaqarput.

- Kalaallit Nunaanni inoqarfiusuni misissuisoqakkajuttoq paasisinnaavara. Taakkunani ajunaarnersuaqarataannaanerummat. Kalaallit Nunaannili sumiiffiit aamma kulturikkut kingornussaqarfiusortaqarput, sakkutooqarfiusortaqarput, ilisimatusarfiusortaqarput takornariarfiusartortaqarlutillu, Kristian Svennevig oqarpoq.

Anngussivigineqaqqaarsimannginnertik isumanerluutigigaat

GEUS-ikkormiut misissuinermi paasisaminnik tamanut tusarliitinnatik naalakkersuisunut anngussisimannginnerat isumanerluutigigitsik, naalakkersuisut tusagassiorfinnut tallimanngormat nalunaarumminni allapput.

- Ilisimatuussutsikkut misissuinerat soqutiginarlunilu inuiaqatigiinnut attuumassuteqarpoq, ajunaarnersuaqarsimasinnaaneranilli paasisaminnik anngussivigeqqaarnata tamanut tusarliisimanerat isumanerlunnarpoq, Inuussutissarsiornermut, Niuernermut, Aatsitassanut, Inatsisit Atuutsinneqarneranut Naligiissitaanermullu Naalakkersuisoqarfik tusagassiorfinnut nalunaarummi allappoq.

- Dicksonip Kangerluaniit paasisat nutaat Naalakkersuisunut saqqummiunneqanngillat. Tamanna naammaginanngilaq, taamaattumillu siunissami attaveqaqatigiinnerup pitsaanerunissaa siunertaralugu GEUS saaffigineqassaaq, naalakkersuisut allapput.

Naalakkersuisut tamatuma saniatigut suleqatigiissitanik upalungaarsimanermik suliaqartussanik qaqqamillu sisoortoqarpat inuiaqatigiinnut kalerriilertortussanik pilersitsipput.

Naalakkersuisut anngussivigineqaqqaarsimannginnerminnik isumanerluuteqarnerat ajuusaarutigigitsik, GEUS-ip tusagassiinermut attaveqatigiinnermullu pisortaa KNR-imut allappoq.

- Naalakkersuisut Dickson Fjordimi misissuinermi paasisanik anngussivigineqaqqaarsimannginnerminnik naammaginninnginnerminnik nalunaaruteqarnerat ajusaarnarpoq. Kalaallit Nunaanni oqartussani suleqatigilluakkavut tamanna pillugu oqaloqatiserissavagut, taamaammallu allamik oqaaseqarsinnaanngilagut, taanna allappoq.