Sooruna toqutsisoqartartoq? Inuit pingasut toqutsisimasumik ulluinnarni naapitaqartartut tusagaqarfigikkit

Nunatsinni toqutsisoqaraangat tamanna 30-kkut qiteqqunnerani ukioqartumit, isumassorneqarnissamik amigaateqarluni sakkortuumik peroriartorsimasumit puuallannermilu – tassa sapilernermi iliuuseqartumit iliuuserineqarajuppoq.

Sivikitsukullammilli puuallanneq qaangiukkaangat pinerluuteqartoqareeraangallu pinerluuteqartoq kinaasarpa?

KNR-ip immikkut ilisimasallit pingasut tamarmik pinerluuteqarsimasumik piffisami immikkut naapitsisartut aperai, taakkulu tamarmik assigiimmik nassuiaatiginnipput.

- Nunatsinni toqutsinermi pinerluuteqartoq pinerliffigineqartorlu 30-kkut qiteqqunneranni ukioqarajupput. Tamarmik angutaapput, immikkut ilisarisimaareersut, toqutsinerlu pilersaarutaareerneq ajorpoq, Kalaallit Nunaanni Politiit pisortaat, Bjørn Tegner Bay oqarpoq.

Arnat puiorneqassanngillat. Taakku toqutsinerit 15 procentiiniittarput, kisianni angutit toqutsineq pillugu suliat 85 procentiini pinerluuteqartuusartut, politiit pisortaat oqarpoq. Assi © : Johansinnguaq Olsen/ KNR

LÆS OGSÅ LINK

Tassa imaappoq toqutsinermik iliuuseqartup tassanngaannartumik isummernera toqutsisunngorneranik kinguneqartarpoq.

Tarnip pissusianik ilisimasalik namminersortoq, Nanna Hildebrandt Nuummi pinerluuteqarsimasunut inissiisarfimmi ukiuni kingullerni sisamani tarnip pissusianik ilisimasalittut sulisimasoq, taamaammallu toqutsisimasutut pineqaatissinneqarsimasunik ulluinnarni attaveqartartoq nassuiaammut tassunga isumaqataavoq.

Nanna Hildebrandt tarnip pissusianik ilisimasalittut namminersortuuvoq, taannalu Nuummi pinerluuteqarsimasunut inissiisarfimmi tarnip pissusianik ilisimasalittut sulivoq, taannalu pineqaatissinneqarsimasut naapittagaasa ikittut ilagaat. Assi © : Nicole Sander / KNR

- Naapinnikuusama arlaannaalluunniit pinerluuteqarsimasunut inissiisarfimmiinnissamik imaluunniit pineqaatissiissutaasumik toqutsinissartik kissaatigisimanngilaat, Nanna Hildebrandt oqarpoq.

Naalli inummik allamik toqutsineq pilersaarutaaneq ajoraluartoq pinerluuteqartut akornanni ataatsimut ilisarnaateqarajupput: Sakkortuumik peroriartorsimapput, tamannalu inersimasutut inuunerminni annertuumik ajornartorsiuteqarnerannik kinguneqarsimalluni.

Sakkortuumik meeraaneq takussutissaqartoq

Toqutsinermimmi suliaqartoqarnissaanut piffissaq sivisooq sioqqullugu ajornartoortoqareersimasartoq, eqqartuussissuserisup erseqqissaatigaa.

Pinerluuteqartut ilaqutariinni sumiginnagaasimallutillu pineqartup angajoqqaavi aamma sumiginnagaanikuusimasarput.

Taamaammat misigissutsit pakatsinerillu annertuut toqutsinermik iliuuseqarnermi aqutsisuugajuttut, tarnip pissusianik ilisimasallip oqaatigaa. Tamanna Naja Joelsenip aamma Bjørn Tegner Bayip taperserpaat:

- Tassanngaannartumik puuallanneq toqutsinermik kinguneqartoq sinnganermik pissuteqarajuppoq, pinerluuteqartorlu imigassartorsimasarluni, Bjørn Tegner Bay oqarpoq.

- Toqutsinerit imigassartorsimatilluni pinerluutaagajuttut pinerluuteqartullu susoqarsimaneranik eqqaasaqannginnerani imaluunniit sapilernermi, kamannermi pakatsinermilu iliuuserineqartartut isumaqarpunga, Naja Joelsen oqarpoq.

Naja Joelsen ukiut 20-t missaanni illersuisutut misilittagaqarpoq. Taannalu piffissap ingerlanerani toqutsisimasunik arlalinnik illersugaqartarsimavoq. Assi © : Johansinnguaq Olsen/ KNR

Misigissutsit amerligaangata toqutsinissamut aarlerinartup annertunerulernissaanut aarlerinartoqartartoq, Nanna Hildebrandt oqarpoq.

Pinerluuteqartut ikittuinnaat tarnimikkut napparsimasuusarput imaluunniit piffissami pinerluuteqarfiusumi tarnikkut perulussimasartut, tarnip pissusianik ilisimasalik erseqqissaavoq.

- Kisianni angutit ADHD-qartut, angutillu autismeqalaartut naapittarpakka, aamma inuiaqatigiinnut naleqqussaruminaatsitsisumik inuttut qanoq inneri immikkooruteqartut takusarpara.

- Pinerluuteqartoq tassanngaannartumik qisuariaammik aqutsiuminaatsitsisinnaavoq, inuttullu qanoq innera imminut eqqarsaatiginninnerunerusinnaalluni, taamaalilluni allat misigissusiinit nammineq misigissutsini eqqarsaatiginerusinnaallugit. Taamaammallu allat qanoq innerannik takunnikkuminaatsitsisinnaavoq, Nanna Hildebrandt oqarpoq.

Ilaat kingusinaarlutik tusarnaalertartut

Taamaammat tigummigallagaaleraangamik imaluunniit pineqaatissinneqarsimasunut inissiisarfimmiileraangamik tamanna sakkortusinnaagajuttoq, tarnip pissusianik ilisimasalik aamma eqqartuussissuserisoq oqarput.

- Naapikkaangakkit sooq pissutsini tassaniinnerlutik imaluunniit qanoq iliornissartik eqqarsarnissartillu apeqquserujussuartarpaat. Aliasullutillu qiasarput, susoqarsimaneralu ilisimaneq ajorpaat, tamannalu anniaatigisarlugu, Naja Joelsen oqarpoq.

Taamaammat taassuma tarnip pissusianik ilisimasalimmik soorlu Nanna Hildebrandtitut ittumik imaluunniit palasimik oqaloqateqarnissaat innersuussutigigajuppaa.

- Naapikkaangakkit inuit tassaasarput ajornartorsiorfimmiittut misigissutsillu amerlasoorujussuusarput. Kamassimasarput, aliasuttarput, ersisarput, amerlasuunullu pisoq pinerluuteqarnerullu ingasannera sakkortusinnaasarpoq, Nanna Hildebrandt oqarpoq.

- Naallu pinerluuteqartuugaluarni tamanna sakkortummat imminermut aamma kingunerluuteqarsinnaasarpoq, taanna oqarpoq.

Amerlasuutigut aatsaat pinerluuteqareeraangamik oqaloqatissaqarneq misigisinnaasarpaat. Taamaammat amerlasuut Nanna Hildebrandt naapikkaangamikku aallaqqaammut nipaatsorujussuusinnaasarput.

- Naapikkaangakkit allannguummi annerpaasarlunilu ajornartoorfimmiilernerat annerpaajusarpoq. Aqutsisinnaanerminnillu annaasaqarujussuartarput, taamaammat toqqaarnissartik pisariaqartikkajuttarpaat, taanna oqarpoq.

Nanna Hildebrandilli Naja Joelsenillu pisortat tamatumani siusinnerungaatsiartumi iliuuseqarsinnaalernissaat neriuutigaat.

- Pisortat piffissami sioqqutsingaatsiarlutik iliuuseqarsinnaanissaat takorloorsinnaavara, amerlanerpaanimi taakku kinguaariinni marlunni sumiginnagaasimasuneertarmata pisortanit ilisimaneqartooreertarput, Naja Joelsen oqarpoq.

- Inuiaqatigiinni isumalluuterpassuarnik pitsaasunik takutitsiffigineratigut oqaloqatissaqartillugit ikiussavagut, Nanna Hildebrandt oqarpoq.