Naja Lyberth spiralilersuisimanermik qaammarsaaniaqatinilu arfineq-marluk ukiut tamaasa nersornasiuttakkaminnik 2023-mi nersornaaserniaritik, Danmarkimi inuttut pisinnaatitaaffinnik ilisimatusarfik KNR-imut ilisimatitsivoq.

Danmarkimi, nunatsinni Savalimmiuniluunniit inummik suliniaqatigiiffimmilluunniit inuttut pisinnaatitaaffiit pillugit immikkut sorsuutilinnik Danmarkimi inuttut pisinnaatitaaffinnik ilisimatusarfik ukiut tamaasa nersornaasiisarpoq.

Spiralilerneqarsimasorpaaqatinilu nersornaasigaasussanngornertik isumalerujussuusoq, Naja Lyberth oqarpoq.

- Tupaallaatigalugulu nuannaarutigaara. Uagutsinnut sorsuuteqarnitsinnullu isumalerujussuuvoq.

- Nersornaasigaasussanngornerput Naalagaaffeqativut allat naligalugit inuttut pisinnaatitaaffeqarnitsinnik sorsuuteqarnitsinnut isumalerujussuuvoq, spiralilerneqarsimanermik nilliaateqaqqaartuusoq Naja Lyberth oqarpoq.

Tassa danskit oqartussaasuisa kalaallit amerliartornerat unikaallaqqullugu niviarsiaqqanik arnanillu tuusintilikkuutaanik 1960-ikkunni 1970-ikkunnilu spiralilersueqqusisimanerat qulaajarneqaleruttorpoq.

Niviarsiaqqanik aqqaneq-marluleereersimasuniit arnanik inersimasunik ullutsinni spiralininngarnit marloriaammik angissusilimmik taamanikkut spiralilersuisoqarpoq. Naja Lyberth arnarpaallu allat spiralilerneqarnerminnik tamatumalu kingunerisaanik qanoq anniaateqartigalutillu kingunerlutsitsisimatiginerminnik oqaluttuartunut ilaapput. DR spiralilersuisoqarsimaneranik suliaq ”Spiralkampagnen”-imik taallugu podcastimik tusarnaagassiaralugu saqqummiivoq.

Naja Lyberth spiralilersuisimanermik qaammarsaaniaqatinilu nersornaasiuttakkaminnik nersornaasigassaqqilluinnartut, Danmarkimi inuttut pisinnaatitaaffinnik ilisimatusarfiup siulittaasua Rasmus Grue Kristensen oqarpoq.

- Spiralilerneqarnerminni misigisaminnik tataannaqisunik oqaluttuarnermikkut naalagaaffiup kalaallinik niviarsiaqqanik arnanillu spiralilersueqqusisimaneranik ukkatarinnilersitsillutik qaammarsaaniaqatigiipput. Naalagaaffik inuttut pisinnaatitaaffinnik taamaalioqqusinermigut unioqqutitsilluinnarsimasutut Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit Kalaallit Nunaanni Siunnersuisoqatigiillu isigaarput, Rasmus Grue Kristensen oqarpoq.

Spiralilersuisimanermik qaammarsaaniaqatigiit misigisaminnik oqaluttuarnermikkut taamaalillutik spiralilersuisimanerup politikkikkut oqallisaalerneranik aallarniipput.

- Taamaaliornerat Naalagaaffiup nunatsinni taamanikkut spiralilersueqqusinermini inuttut pisinnaatitaaffinnik unioqqutitsisimasinnaaneranik ukkatarineqarneranik kinguneqartumik politikikkut oqallisaaneranut isumaqaqaaq, Rasmus Grue Kristensen nunat tamalaat inuttut pisinnaatitaaffiit pillugit suliniaqatigiiffianni Dignitymi aamma pisortaasoq oqarpoq.

Spiralilersuisimanermik qaammarsaaniaqatigiit Københavnimi Vartovimi februaarip ulluisa 26-anni nersornaasigaassapput.

Maanna sorsuutiginnissinnaavugut

Naja Lyberth 1976-imi 14-inik ukioqarluni Maniitsumi atuaqatinilu niviarsiaqqat nakorsiaqquneqarput.

Taakku nakorsamit qallunaamit taamanikkut spiralilerneqarput. Taamani annilaangaqalunilu naameerusukkaluarluni akiuussinnaasimanani, Naja Lyberth oqarpoq.

- Taamani atoqateqarnikuunngisaannarlunga spiralilerneqarama anniartupilussuuvunga. Taamani putuneqarpunga. Spiralilerneqarama soorlu savinnik illissakkut kapoorneqarlunga. Tamannalu ukiorpassuarni kingunerluuteqaatigaara, taanna KNR-imut 2022-mi oqarpoq.

Naja Lyberth spiralilerneqarsimanini nipangiukkunnaarlugu inersimasunngorami oqaluttuaraa. Taamaalilluni spiralilersuisimanerminik nunatsinniinnaanngitsoq nunarsuulli aamma sinnerani oqallinnermik aallarniivoq.

Spiralilerneqarsimanermik nilliaateqarlutik sorsuutillit maanna ikioqatigiipput.

- Taamanikkut spiralilerneqarsimasuusugut taamaaliorneqarnerput ukiorpassuarnik nipaatsumik anniaatigaarput. Nipangersimaannarsinnaajunnaarpugut. Maanna sorsuutiginnissinnaavugut. Nukissaneqqinnikuuvugut, ingerlaqqissinnaanissatsinnullu suut tamaasa qulaajarneqartariaqarput, Naja Lyberth oqarpoq.

Spiralilerneqarsimasorpaat 67-it katillutik 20,1 millionit koruuninik Naalagaaffimmit siorna oktobarimi taarsiivigeqqupput. Taarsiivigeqqusut maanna 140-lersimalerput. Arnat taakku eqqartuussissuserisoq Danmarkimi Ehmer Pramming Advokaterineersoq, Mads Pramming, illersuisoraat.

Naalagaaffik spiralilerneqarsimasorpaat taarsiivigeqqullutik piumasaqaataannut suli qisuarianngilaq.

Suliat nutaat

Spiralilersuisimanermilli suliaq ilaqarpoq. 

Peqqinnissamik oqartussaaffik nunatta 1992-imi tigummaguli nalusamik naartunaveersaarserneqarsimanermik suliat ilisimasatik 14-iusut, Nakorsaaneqarfik oktobarimi nalunaarpoq. Arnat sulianut taakkununnga attuumassutillit oqaluttuaasa ilaat saqqummiuttareerpavut.

Læs ogsåNyere sager om ufrivillig prævention er til debat hos naalakkersuisut

Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit nunatsinni Siunnersuisoqatigiit aamma ICC, spiralilersuisimanermik ulloq manna tikilluinnarlugu qulaajaaqqusisunut ilaapput. 1960-ikkut 1992-illu akornanni spiralilersuisimanermik suliat maanna qulaajarneqaleruttorput.

Taamaammat spiralilersuisimaneramik suliat nutaat qulaajaanermi misissugassanut aamma ilanngunneqassanersut, naalakkersuisut oqallisigileruttorpaat.