Nunarput FN-imi nalilersugaasoq: Inunnik innarluutilinnik sullisseriaatsini illersoraa

Nunarput FN-ip inuit innarluutillit pisinnaatitaaffii pillugit isumaqatigiissummik naammassinnissimanersoq, ataatsimiititaliamit tallimanngormat nalilersugaavoq. Naliliissutilli pitsaanngeqisut, nunatsinni inuit innarluutillit pillugit oqaaseqartartup nalilerpaa.

Allattoq Kim Hinrichsen

aggustip 29-at 2024 07:46

Nutserisoq Hanne Petersen

Danmark, Savalimmiut nunarpullu Naalagaaffiit Peqatigiit (FN) inuit innarluutillit pillugit ataatsimiititaliaanit tallimanngormat nalilersugaapput.

Nunat pingasut taakkua Naalagaaffiit Peqatigiit inuit innarluutillit pillugit isumaqatigiissutaannik atsiornikuusaminnik naammassinnissimanertik illersorlugu uppernarsartussaavaat.

Aamma atuaruk Nunatsinni inunnik innarluutilinnik ilungersuussineq: Ilungersunarpoq, iliuuseqartukimmat!

Nunatsinni inuit innarluutillit pillugit oqaaseqartartoq Anja Hynne Nielsen taamaaliortoqarnerani najuuppoq, nunarpulli tamatumani naammassisakissimaqisoq, taanna isumaqarpoq:

- Ataatsimiititaliap tamatumunnga attuumassutilinnik Kalaallit Nunaannut apeqquterpassuaqarnissamut piareersarluarsimanera ajunngitsortaraa. Imaanngilarli apeqqutaat tamarmik akineqarmata. Taamaammaat piareersarluarsimanera ajunngitsortatuaasuginarpoq.

Naalagaaffiit Peqatigiinni soraarummeerneq

Nunarput NP inuit pisinnaatitaaffii pillugit isumaqatigiissutaataannut tullinnguuttunut peqataavoq.

Ukiut sisamassaanni aamma tallimassaanni isumaqatigiissutinik tamanik soraarummeertoqartarpoq, tamakkunani nunarput danskit allartitaannut peqataasarpoq aammalu komitemut ilanngussisarluni oqaloqatiginnittarlunilu. Isumaqatigiissutini soraarummeernerit ataatsikkut pineq ajorput.

Nunarput sammisanut nunatsinnut tunngasunut danskit nalunaarusiaannut nammineerluni ilanngussisarpoq.

Meeqqanut, Inuusuttunut Ilaqutariinnullu Naalakkersuisoqarfimmit, Tiliumit Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit Siunnersuisoqatigiinnit soraarummeernermut peqataasoqarpoq.

Najoqqutat: naalakkersuisut.gl aamma ohchr.org

Nallersiisimagunartut

Meeqqanut, Inuusuttunut Ilaqutariinnullu Naalakkersuisusoqarfiup inunnik innarluutilinnik isumaginninnermut tunngasumik ukiunut tulliuttunut qulinut iliuusissatut pilersaarut Naalagaaffiit Peqatigiit nunatsinnik ullormi naliliileruttorneranni saqqummiuteriataarpaa.

Iliuusissatut pilersaarut saqqummiussaa siorna saqqummiussaalu assigiilluinnaraluartut naliliinissaannilli nallersiisimagunarluni saqqummiussinera iliuuseqarusunnermik ersersitsinerusoq, Anja Hynne Nielsen oqarpoq:

- Nallersiisimagunavippoq, taanna oqarpoq nangillunilu:

- Ataatsimiititaliap naliliinissaa sioqqullugu saqqummiussimasuugunikku soorunami pitsaanerusimassagaluarpoq, ataatsimiititaliarmi taamaalilluni itinerusumik isummerfiginissaanut periarfissaqarsimassagaluarmat. Nallersiisimarpasinnera torrallaanertut oqaatigineqarsinnaavoq, taanna oqarpoq.

Iliuusissatut pilersaarut atorsinnaangitsoq

Tassa Naalagaaffiit Peqatigiit inuit innarluutillit pillugit ataatsimiititaliaa nunatsinni inuit innarluutillit atugaasa pitsaanerulernissaannut qanoq iliuuseqarnissamik iliuusissatut pilersaarusiaq naalakkersuisoqarfiup saqqummiussaa itinerusumik nalilersinnaasimanagulu isummerfigisinnaasimanngilaa.

Nalilersuisulli siuttuata iliuusissatut pilersaarut qarsupittumik atuareerlugu ersarlummat atorsinnaanngitsutut nalilersimagaa, Anja Hynne Nielsen oqarpoq:

- Tiliumeersuusugut isumaqataalluinnarpugut. Iliuusissatut pilersaaruteqarnissaq pingaaruteqarpoq, saqqummiussarli ersernerluppallaarpoq, taanna oqarpoq.

Aamma atuaruk- Innarluutillit atugarisaat pillugit annertoorujussuarnik suliassaqarpugut

Inuit innarluutillit tunngaviusumik pisinnaatitaaffiinut tunngasutigut nunani taakkunani pingasuni iliuuseqartukippallaarujussuaannarnani aammali iliuuseqartoqaavissimanngitsoq nalilersuinerminni paasisimagini, Naalagaaffiit Peqatigiit inuit innarluutillit pisinnaatitaaffii pillugit ataatsimiititaliaani ilaasortat ilaat Dr. Markus Schefer oqarpoq.

Inuit innarluutillit pisinnaatitaaffiinut isumaqatigiissut naatsumik

Naalagaaffiit Peqatigiit (FN) inuit innarluutillit pisinnaatitaaffiinut isumaqatigiissutaanni siunertaavoq "inuit innarluutillit tamarmik inuit allat assigalugit inuit pisinnaatitaaffiinik tunngaviusumillu kiffaanngissuseqarnissamut pisinnaatitaaffinnik tamanik atuisinnaanerisa siuarsarneqarlutillu illersorneqarnissaat periarfissaasalu qulakkeerneqarnissaat..."

Isumaqatigiissummi tunngavigisat makkuupput:

a) Inuup ataqqinassuseq pigeriigaa, inuttut nammineq ingerlaneq, ilanngullugit nammineq aalajangiisinnaanermut kiffaanngissuseqarnera aamma inunnut allanut qilersorsimannginnera
b) Assigiinngisitsinnginneq
c) Tamakkiisumik pimoorussamillu peqataaneq aamma inuiaqatigiinnut peqataalersinneqarneq
d) Assigiinngissuteqarnerup ataqqineqarnera aamma inuit innarluutillit inunnik inuiaqataasunillu allanit assigiissuteqarnerannik akuerinninneq
e) Periarfissat assigiissut
f) Tikinneqarsinnaassuseq
g) Angutit arnallu akornanni naligiissitsineq
h) Meeqqat innarluutillit ineriartoqqinnissamut periarfissaasa ataqqineqarnerat aamma kinaassutsimik pigiinnarnissaanut pisinnaatitaafiannik ataqqinninneq.

Dr. Markus Scheferillu aaqqiinissamik qanoq iliuuseqalersaartoqarnersoq apeqqutigimmagu, nunat taakkua pingasut aallartitaat minutsi ataaseq issariarnerillu 17-it akinngiluarsinnariarlutik apeqqutaata akinissaanut nalunaaquttap akunnerini 24-ni misissuinissamut periarfissinneqarumapput.

- Iliuusissatummi pilersaarut nunatsinni inuit innarluutillit atugaasa pitsaanerulernissaannut najoqqutassiaaginnarnani ilumut iluaqutaassangatinneritsik toqqaannartumik aamma aperai, Anja Hynne Nielsen oqarpoq.

FN-imi saqqummiussaat ilumuunngitsortaqartut

Nunatsinnut Genévemi naliliissutit pitsaanngikkaluaqisut, nunatta aallartitai suliassaminnik sapinngisamik naammassinnittut, nunatsinni inuit innarluutillit pillugit oqaaseqartartoq oqarpoq. Taakkuami nunatsinni inuit innarluutillit atugaat pillugit saqummiussaat ilumuunngitsortaqartut kusassaanertaqartullu, Anja Hynne Nielsen isumaqarpoq:

- Nunatsinni inuit innarluutillit atugaat qanoq pitsaanngitsiginersut nalusimasinnaavaat, ilisimasariaqaraluarpaalli.

- Iluatsissimasuinnarnimmi saqqummiikkajupput, Anja Hynne Nielsen oqarpoq.

Inerniliussaminnik saqqummiutingajaleraat

Tassa nunat taakkua pingasut naammassisaqarluaqqajarsimanngitsututut nalilerneqarput. Nalilersuisulli inerniliussatik tallimanngormat saqqummiussat FN-ip inuit innarluutillit pisinnaatitaaffii pillugit ataatsimiititaliaanit nalilersorneqareeriarpata isummerfigineqareeriarpatalu aatsaat saqqummiutissavaat.

Inerniliussatilli aatsaat septembarip ulluisa arfernanni saqqummiutissavaat. Tassa inuit innarluutillit pillugit inatsissatut siunnersuutip tusarniaassutigineqarunnaarneraniit ullut marluk qaangiunneranni taamaaliussapput. Inatsisissatut siunnersuutip atulernissaanut 40 millionit koruuningajalluinnaat 2025-mi aningaasanut inatsissatut siunnersuummi immikkoortinniagaapput.

Aamma atuaruk Aningaasanut inatsisissatut siunnersuut: Peqqinnissaqarfik tapiissuteqarfigineqaqqittoq

Nunatsinni inuit innarluutillit ukkatarineqarnerulernikuunerat aningaasallu millionilikkuutaat immikkoortinniagaanerat Anja Hynne Nielsenip nuannaarutigaa, sulili iliuuseqartukippallaarujussuartoq aamma isumaqarpoq:

- Iliuusissatut pilersaaruteqartariaqarneranut aningaaliinerusoqartariaqarneranullu isumaqataavunga. Nunarpulli nalilersuisunut unneqqarittariaqarpoq, taanna oqarpoq nangillunilu:

- Suliassaqarfiit ilaat equngasortaqartut miserratigiunnaartariaqarpoq, taakkunanilu qanoq pitsanngorsaasoqarsinnaanersoq oqallisigineqartariaqarluni, Anja Hynne Nielsen naggasiivoq.

Nutaarsiassami kukkunermik nassaarsimaguit uunga allaffigineqarsinnaavugut.