Umiarsuarnut takornariartaatinut akitsuutit nutaat: Naalakkersuisup politikkikkut isumaqatigiissut nuannaarutigaa

Umiarsuarnut takornaariartaatinut nunatsinnut tikittartunut amerlasuunut akitsuutit nutaat atuutilerpata Nunatta karsia kommunillu isertitaqarnerulissapput.

Takornariartaatini ilaasut akileraartalernissaat Inuit Ataqatigiit, Siumut, Naleraq, Demokraatit aamma Atassut isumaqatigiillutik eqqunniarpaat. Inatsisissatut siunnersuut taanna Inatsisartuni ippassaq siullermeerneqarmat, partiit tamarmik iluarisimaarinnipput. 

Aamma aningaasaqarnermut akileraartarnermullu naalakkersuisoq, Erik Jensen (S). 

- Politikkikkut ataatsimoorussaanera aamma partiit akimorlugit uumap akitsuutip eqqunneqarnissaa takornarissallu maani nunatsinni anertunerusumik akileraarutitigut isaatitsivigineqarnissaannik tapersiinerat naalakkersuisuninngaanniit assut iluarisimaarparput. Taamaattumik suleriaqqinnissatsinnut annertuumik nukissamik tunisivoq aammalu takornariaqarnikkut annertuumik isaatitsiveqalernitsigut talittarfeqarnikkullu assigiinngitsutigullu iluarsartuusseqqinnissatsinnut aningaasanik pissarsinissattsinnut taanna aqqutissiisinnaasoq, minnerunngitsumillu aamma kommunit annertuumik uani aningaasanik pissarsisinnaanerat aqqutississiuunneqartoq politikkikkut tunuliaquttat amerlanerussuteqarluartut taama taperseraat maluginiarparput iluarisimaarlutigulu, oqarpoq nangillunilu.

Inatsisissatut siunnersuummi nutaami allassimasut naapertorlugit, umiarsuarni takornariartaatini ilaasumut ataatsimut, umiarsualivimmut tulattussamut umiarsualiviulluunniit silataani kisartussamut ilaasumut akitsuut 50 koruuniussaaq. Taassuma saniatigut umiarsuarsuarnut annerpaanut, tassa 30.000 bruttoton-imit anginerusunut umiarsualivissinnermi akitsuut marloriaatinngussaaq.

Peqatigitillugu kommunit aamma isertitaqarnerulersinnaanertik ilimagisinnaavaat, tassami sumiiffinnut aalajangersimasunut tunngatillugu avatangiisinut aserfallatsaaliuinermullu nutaamik akileraaruteqarneq atuutilissammat, taanna ilaasumut ataatsimut umiarsualivimmut tulattussamut umiarsualiviulluunniit silataani kisartussamut ilaasumut annerpaamik  50 koruuniussasoq aalajangerneqarpoq. Aningaasat isertinneqartut kommuninit takornariat iserfissaannut aamma umiarsualivinni pitsanngorsaatissanut, soorlu perusuersartarfinnut, talittarfinnut imaluunniit puttasulianut atorsinnaavaat. Aningaasat taakku kommunip oqartussaaffiinut allanut atorneqarsinnaanngillat.

Takornariartaassuit tikittartut eqqarsaatigalugit kommunit iliuuseqarnerusinnaanngussasut, Erik Jensen isumaqarpoq. 

- Kommunit soorunami inoqarfinni assigiinngitsuni qanoq taassumap annertussusilernissaa periarfissiissutigissavaat nammineq qanoq annertussusilissanerlugu. Taava taamaalilluni inoqarfinni siammasinnerusuni aamma ornigarneqarsinnaanissaannut periarfissamik aamma aqutseqataalissapput taamaalilluni aamma taakkua aningaasat ineriartortitsinissaminnut, talittarfeqarnikkut sissamilu iliuuseqarnissaminnut periarfissat atorluarsinnaassagaat qularutiginngilarput. 

Akileraarutit qaffasinnerussappat?

Akileraarusiinerit nutaat Nunatta karsianut kommuninullu amerlangaatsiartunik isertitsissutaasalissasut ilimagineqarpoq. 

Inatsisissatut siunnersuummi umiarsuarsuarnut takornariartaatinut akileraarut nutaaq nunatta karsianut ukiumut koruuninik milloninik tallimanik isertitsinerulissutaanissaa eqqoriarneqarpoq. Kommunit aamma isertitaqarnerulersinnaanertik ilimagisinnaavaat, tassami sumiiffinnut aalajangersimasunut tunngatillugu avatangiisinut aserfallatsaaliuinermullu nutaamik akileraaruteqartitsisoqalissammat. Taakku ukiumut 15 millioni koruuninik isertitsinerulissutaasinnaassasut ilimagineqarpoq.

Umiarsualivimmiinnermut takornariataammut ataatsimut 30.000 bruttoton sinnerlugu angissuseqartumut akileraarutit marloriaatinngortinniarneqarput. Taakunanngalu isertitsissutaalertussat 12-16 millioni koruuniussangatinneqarput, maannamut isertitsissutaasartunit 4-6 millioni koruunit missaannik amerlanerullutik. Kisitsisilli eqqoriaanerinnaapput, takornariartaatit aappaagu tikittussat ilaasuisa amerlassusaat, isertitanut apeqqutaalluinnassammat.

Apeqqutaavorli aamma akitsuutissatut akileraarutissatullu taasat ilumut naammassanersut. Inatsisissatut siunnersuut siullermeerneqarmat partiit oqaaseqartitaasa, akileraarutit qaffasinnerusariaqarsinnaagaluarnerarpaat. Soorlu Marianne Paviasen IA-meersup:

- Nunatsinni innuttaasugut timmisartukkut angalassagutta assersuutigalugu Københavnimiit Kangerlussuarmut mittarfimmut akitsuut 436 koruuniuvoq. Narsamiit Qaqortuliassagutta 176 koruuniulluni. Taamaammat takornariartaatinik takornarissap ataatsip sumiiffimmiit sumiiffimmut angalalluni tikiffimminut ingerlassaguni immikkut tamarmik 100 koruuninik naleqqutivinnersoq nalilersoqquarput. Tassunga ilanngullugu angalaniaraanni tikitassanut piniaraanni siumoorluni akiliuteqartarneq nalinginnaasuuvoq tamannalu aamma umiarsuit takornariartatinut atuunnissaa kissaatiginarpoq.

Aningaasaqarnermut akileraartarnermullu Naalakkersuisoq, Erik Jensen (S), oqarpoq akileraarutit qaffannissaat nammineq aamma orniginartikkaluarlugu, kisianni aamma qaffappallaannginnissaa sianigisariaqarnerarlugu. 

- Naalakkersuisunit akileraarutit qanoq angissuseqarnissaanik isummersuutit tusarusunnarput. Kisianni nalunngilarput, aamma kisitsisit angivallaassanngitsut, siornatigut akileraarutip qaffasippallaarneratigut takornariaqarnermik eqquinera takoreerparput. 

Nunat sanilerisat suli unammineqassasut

Umiarsuarnut takornariartaatinut aatsaat akileraarusiisoqalinngilaq. Ilaasumut ataatsimut 300 koruuneernissaq 2003-mi eqqunneqarpoq, taannalu kingusinnerusukkut arlaleriarluni qaffanneqarluni. 

Ilaasumut ataatsimut akileraarusiisarneq 2015-mi piivinneqarput. Taama pinermut pissutaavoq, Kalaallit Nunaata takornariarfissatut orninneqarusuttartut Island Svalbartilu akisutitsinermigut unammillersinnaajunnaarmagit. Umiarsuarnut takornariartaatit Kalaallit Nunaannut tikinnerminni umiarsualiviit tikitaat ikippallaalersimapput, akileraarutillu nunani pineqartuni assigiinngissusaat misissorneqareermat, assigiingissut angivallaartoq paasineqarpoq. 

Naallu ilaasumut ataatsimut akileraarut eqquteqqinneqaraluartoq, naalakkersuisoq Erik Jensen (S) isumaqarpoq, nunatta unammillersinaassusia siornatigutut innarlerneqarnavianngitsoq. 

2015-ip kingornali nunatut sanilitsinni assigiinngitsunik pisoqartarsimavoq.

- Soorunami suliniuteqarsinnaavoq taanna aamma mianerisassaavoq taamaattumik naalakkersuisuningaanniit mianersorfissat ilaatigut iserfigitsiarpavut. Taanna maluginiagassaavoq taamanikkorninngaanniit massakkumut aamma soorlu Svalbardikkunni sukaterinikuupput nunallu aamma sanilerisatta ilai aamma takornariaqarnikkut umiarsuillu annertussusaanut aamma killilersuutit eqqussuunnikuuaat taakkualu aamma nalilersuinermi qamanermiorissallugit pingaartuusoraara, oqarpoq.

Unammillersinnaassuserpullu akitsuutit akileraarutillu angissusaanut naleqqersuullugit nalilersorneqarluartut oqaatigaa. 

Qaffappallaassanngillat apparpallaarnagilluunniit. Kisianni isertitaqartoqartariaqarpoq, inuiaqatigiinni kommuninilu iluaqutaasussanik.

Inatsisissatut siunnersuummi allassimasut naapertorlugit akileraarutit nutaat peqqutaallutik takornariat tikittartut ikilissangatinneqarput. Oqaatigiuminaapporli qanoq ikileriartiginissaat. Takornariartaassuit tikittartut ikilippata illoqarfiillu ornitaat ikilippata avatangiisinut pinngortitamullu iluaqutaassasoq taamatuttaaq oqaatigineqarpoq.