Podcast: Nuup tunngavilerneqarnerata nalaani erngunneq, nakuusernerit toqulu
Danskit norskillu 1728-mi nunatsinnut ilisimasassarsioriartortitat aalajangersimasunik siunertaqarput: niuertoqarfik Godthaab, maanna nalunngisatsitut Nuuk, tunngavilerneqassasoq aamma Sisimiut kujataatungaani qeqertami Nipisani arfanniaqarfiliornissaq. Taama aallartitsisoqarpoq kunngip issittumi pissaaneqalernissaa qulakkeerniarlugu, arfanniarnermit aningaasarsiornissaq siunertaralugu aamma Hans Egedep ajoqersuinera siuarsassallugu. Killormorluinnarli inerneqarpoq.
- Suut tamarmik ajutoorsinnaasut ajutoorput. Ilisimasassarsiorneq aallaqqaataaniilli ajorsarfiuvoq, atugarliorfiulluni inuillu akornanni pissaaneqarniuffiulluni, ph.d.-stipendiati aamma oqaluttuarisaanermik ilisimatusartoq, Emil Andersen oqaluttuarpoq.
Taassuma katersugaasivimmi naalagaq Rasmus Voss aamma ilisimatusarnermi pisortaq Christian Sune Pedersen – tamarmik Danmarkimi Nationalmuseetimeersut – peqatigalugit nunatsinnut ilisimasassarsiorneq pillugu atuakkioqqammerput, qulequtserlugu Den allerliderligste skare.
Illoqarfik paatsiveerusimaarnerup nalaani pilersinneqartoq
Nunasisut ulluinnarni inuuniapiloorlutik napparsimasut, kaattut akerleriinnerillu atuakkami sammineqarput. Ukioq 1728-mi ukiuunerani siullermi nunasisut pingajorarterutaat toqupput, ilisimasassarsiortunullu siulersortaatitat akunnerminni aaqqiagiikkunnaarlutik kingorna aporaallutik nakuusertalerput.
- Allattukkat atuarneranni paasinarsivoq paatsiveqannginnerup nalaani illoqarfik tunngavilerneqarsimasoq. Erngunneq, nakuuserneq, napparsimaneq aamma toqu taamani ulluinnarni nalinginnaaqaat. Godthaab tunngavilerneqarmat pissutsit ajorluinnarsimapput. Aallartinnerliorujussuarnerli Kalaallit Nunaata kingorna nunasiaatigineqalernerani pingaarnerpaat ilaattut tunngaviliisuuvoq, Rasmus Voss oqarpoq.
Nuulli kisimi tassannga ilisimasassarsiornermit aallaaveqanngilaq. Inuimmi ataasiaakkaat aamma maluginiagassaapput. Ilaatigut Johan Fleischer, taassuma nunarput 1731-mi qimappaa, kinguaavili nunatsinnukarsimapput, inuppassuillu maanna nunatsinni amerlaqisut tassannga aallaaveqarput.
Kalaallit nunasisunit pillaqqinnerusut
Nunasisut inuillu naapinneranni pisariaqartitsineq aammali tatiginninnginneq malunnarput. Nunasisut uumaniarnerminni kalaallit pisariaqartippaat, kalaallillu europamiut tikillutik aqutsiniarsarisut, aammali nutaanik periarfissiisut sungiunniartariaqalerpaat.
– Inuit ukiuni tuusintilikkuutaani issittumi inuunermut tulluarsarneq ilikkareerpaat, pinngortitamilu peqqarniitsumi qanoq inuuniarnissaq nalunngereerlugu. Taamaammat akilerneqarlutik nunasisunut ikiuuttarput, nerisassaqartitsillutik imaluunniit nunasisunik peruluttunik peqqissaasarlutik, kialaartumi isugutanngitsumilu isersimatittarlugit, niuertoqarfimmilu sukulupoortorpassuarnik ajorunnaarsitsillutik, Emil Andersen oqarpoq.
Taamaammat kalaallit nallinnartutut saqqummiunneqarnissaat pissusissamisuunngitsoq ilisimatusartut isumaqarput. Akerlianilli pissaaneqartuupput piumasaqaatitaqanngitsumillu aqunneqaannarusunnarusuttuunatik.
- Nunasisullu kalaalinik aqutsisinnaannginnamik qatsussipput. Kalaallit niuertoqarfimmiikkusunngikkaangamik aallaannartarput. Kalaallit perusutaminnik piniaraangamik taamani niuertoqarfiit atorluaannartarpaat, Rasmus Voss oqarpoq.
Ilisimasassarsiorluni angalanermik aamma Godthaabip tunngavilerneqarnera pillugu oqaluttuaq, radiokkut aallakaatitassiatut podcastitullu tusarnaarneqarsinnaavoq, ateqarluni Nunarsuup avannaanit ilisimasat, Carlsbergfondilu tapiissuteqartuuvoq. Aallakaatitassiaq radiukkut aallakaatinneqarpoq, aammali allakaatitassiami immikkoortoq siulleq podcastinut app-imi tusarnaarfigisartakkanni maanna nassaassaalereerpoq.
