Naalakkersuisut taarsiissuteqartoqarnissaanut aaqqiissuteqaqqusisut

Naalakkersuisut siulittaasuata, Jens-Frederik Nielsenip oqarnera naapertorlugu naalakkersuisut arnanut spiralilersuinermi eqqugaasimasunut ukiup naannginnerani taarsiissuteqarnissamut danskit naalakkersuisuinut aaqqiissuteqaqqusipput.

Allattoq Ann-Sophie Greve Møller

oktobarip 08-at 2025 11:57

Nutserisoq Connie Fontain

Danskit naalakkersuisuisa saammaasseqatigiinnissamik aningaasaateqarfiliorusunnerat eqqugaasimasunit arlalinnit danskit naalagaaffiannit taarsiiffigineqarnissamik piumasaqartunit sakkortuumik akerlilerneqarpoq.

Spiralilerneqarsimasunit, inatsisitigut ataataqanngitsunit qularnartumillu meeravissianngortinneqarsimasunit pingasut ministeriunerup, Mette Frederiksenip saammaasseqatigiinnissamik aningaasaateqarfimmik isumassarsiamik qanoq imaqarneranik erseqqissaanani nalunaaruteqarnera qaammammi matumani siusinnerusukkut isornartorsiorpaat. Isumassarsiartik taanna ullut 16-it matuma siorna tusagassiuutinut nalunaaruteqarnermi nalunaarutigineqarpoq.

Tamannami kikkut taarsiiffigineqarsinnaanerat qanorlu piumasaqaateqarnera pillugu apeqqutinik akissutissaqanngitsunik qularnermillu pilersitsisoq isornartorsiuinermi oqaatigineqarpoq.

Saammaasseqatigiinnissamut aningaasaateqarfik ima nassuiaatigineqarpoq

Danskit naalakkersuisuisa spiralilersuisimanermi suliani arnanut allanullu kalaallinut aaqqissuussaasumik immikkoortitsilluni pissusilersortarnerit, kalaaliunertik piinnavillugu allatut pineqartartut pillugit inuttut ataasiakkaatut aningaasatigut ajunngitsorsiassaqartinniarlugit saammaateqatigiinnermut aningaasaateqarfimmik pilersitsinissaq kissaatigaat, tusagassiuutinut nalunaarummi allassimavoq.

Naalakkersuisut siulittaasuata, Jens-Frederik Nielsenip isornartorsiuineq paasisinnaalluarpaa.

- Paasisinnaavara. Aningaasaateqarfimmillu pilersitsiniarneq sivisoorujussuusinnaarpaluppoq. Kisianni naalakkersuisut tungaanniit ukioq naatinnagu aaqqiissuteqartoqarnissaa sulissutigaarput. Tamanna ilungersuutigilluinnarparput, Jens-Frederik Nielsen oqarpoq.

Arnanut spiralilerneqarsimasunut taarsiissuteqartoqarnissaanik neriorsuuteqartoqannginnera danskit naalakkersuisuinit qanoq takussutissiiva?

- Aningaasat qanoq atorneqarnissaat maanna ukkatarissavarput. Piaartumimmi taarsiissuteqartoqarnissaa uagut kissaatigilluinnarparput. Aningaasaateqarfimmilli pilersitsisoqarpoq, aningaasat qanoq atorneqarnissaat maanna takussavarput, naalakkersuisut tamanna suliniutigivaat.

Ataasiakkaanut taarsiissuteqarneq

KNR-ip isornartorsiuineq ministeriuneqarfimmut saqqummiuppaa, ministeriunerulli apersorneqarnissaa periarfissaanngilaq.

Aningaasaateqarfik Mette Frederiksenip Folketingimi pingasunngornermi ammaanersiornermi oqalugiarnerani aamma eqqaaneqarpoq.

- Niviarsiaqqat 12-init ukiullit nammineq piumassuserinngisaminnik spiralilerneqarput. Taakku nammineq timiminnik aalajangiisinnaatitaanerminnik arsaarneqarput. Kalaallit arnat meerartaarisimanngisaannik meerartaartissinnaanngilagut. Unioqqutitsisimanerput allanngorteqqissinnaanngilarput. Kisianni akisussaaffimmik tigusisinnaavugut.

- Sapaatip akunnerata siuliani taama iliorpugut. Naalakkersuisut siulittaasuat peqatigalugu nangaassuteqarnanga utoqqatserpunga. Danmarkillu ataasiakkaanut taarsiissuteqarfiusinnaasumik Saammaasseqatigiinnissamut aningaasaateqarfimmik pilersitsinissaa nalunaarutigalugu, Mette Frederiksen oqarpoq.

Taarsiissuteqartoqarnissaanik piumasaqarnerit

Arnat spiralilersuinermi suliami eqqugaasimasut 143-t danskit naalagaaffiat eqqartuussivimmut 2024-mi marsimi sassaqquaat. Taakku naalagaaffik inuit pisinnaatitaaffiinik unioqqutitsisimasutut ataatsimut 43 millioningajannik taarsiiffigineqarnissartik piumasaraat. Tassa inummut ataatsimut 300.000 koruunit. Suliaq 2027-p aallartinnerani eqqartuussivimmi suliarineqassangatinneqarpoq.
Inuit 27-it ‘inatsisitigut ataataqanngitsunik’ ilisimaneqartut danskit naalagaaffiat inuit pisinnaatitaaffiinik unioqqutitsisimasutut 2023-mi februaarimi aamma sassaqquaat. Taakku immikkut 125.000 koruuninik taarsiiffigineqarnissartik piumasaraat. Tassa katillugu 3,3 millionit koruunit. Eqqartuussivimmi suliaq 2026-mi oktobarimi novembarimilu suliarineqassangatinneqarpoq.
Inuit sisamat 1950-ikkunni ukiunilu qulikkaani tulliini eqqunngitsumik meeravissianngortinneqarsimaneq pissutigalugu danskit naalagaaffiat taarsiissuteqarnissaanik piumasaqaateqarfigaat. Taakku ataatsimut 1 millionit koruuninik – tassa immikkut 250.000 koruuninik taarsiiffigineqarnissartik piumasaraat. Suliap qaqugu eqqartuussivimmi suliarineqarnissaa suli aalajangerneqanngilaq.

Allisiguk

Folketingip Kalaallit Nunaannut ataatsimiititaliaa arnanut spiralilersuinermi suliami utoqqatsertoqarneranik malunnartitsilluni Folketingimi ullumi katerisimaartitsissaaq.

- Arnat ikinnerpaamik 30-nit 40-nut amerlassuseqartut toqqaannartumik eqqugaasimasut Danmarkimi najugaqarput. Kalaallit Nunaannut ataatsimiititaliap utoqqatserneq malunnartinniarpaa, arnat taamaalillutik tamanna najuullutik misigisinnaassavaat. Ajorunnaarsitsinissamut suliap annertuup aallartinneqarnissaanut tamanna pisariaqarpoq, Kalaallit nunaannut ataatsimiititaliap siulittaasua, IA-meersoq Aaja Chemnitz oqarpoq.

Illit isummat pingaartittaqaarput. Nutaarsiassaq pillugu isorisat nersualaarinerillu uani tikilluaqquagut.