Sammisaq: PFAS

Tunup avannaani PFAS-inik nassaartoqareernerata kingorna: Avatangiisit pillugit oqaaseqartartup tamatta misissortikkumagaatigut

- Ittoqqortoormiini taama sunnertissimatigippata taava sinerissap sinnerani nunaqartut uagut qanoq sunnerteqqatigisimanersugut issanngunartorujussuanngorpoq, avatangiisit pillugit oqaaseqartartoq IA-meersoq, Mariane Paviasen, taama oqarpoq.
PFAS pillugu ajornartorsiutip naalakkersuisunit pimoorunneqannginnera upernaarli Mariane Paviasenip isornartorsiorpaa. Assi © : Malik Brøns / KNR
juulip 20-at 2023 11:56
Nutserisoq Sussi Jensen

PFAS-it peqqissutsimut akornutaasinnaasut nuna tamakkerlugu siaruarsimappat?

Tamanna IA-p avatangiisit pillugit oqaaseqartartuata akineqarnissaa maanna piumasaqaatigaa.

- Ittoqqortoormiini taama sunnertissimatigippata taava sinerissap sinnerani nunaqartut uagut qanoq sunnerteqqatigisimanersugut issanngunartorujussuanngorpoq, avatangiisit pillugit oqaaseqartartoq IA-meersoq, Mariane Paviasen, taama oqarpoq.

Ittoqqortoormiini innuttaasut quliugaangata qulingiluat aamminni peqqissutsimut akornutaasinnaasunik kræfteqalissutaasinnaasunillu qaffasippallaartumik PFAS-inik akoqarnerat misissuinerup nutaap erserseqqammeraalu taama oqaaseqarpoq.

Inuit tamarmik PFAS-eqarnersut misissorneqartariaqaraluarpoq

Taamaammat naalakkersuisut pissutsit pimoorullugit tigusariaqarpaat aamma nuna tamakkerlugu inuit aavi PFAS-imik akoqarnersut misissorneqarnissaat isumagisariaqarpaat, avatangiisinut tunngasunut oqaaseqartartoq taama isumaqarpoq:

- Utaqqiinnaraluarutta kinguartiteriinaraluarutta suli siunissaq ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu akisunerujussuanngortussaavoq uagutsinnut, taanna oqarpoq.

PFAS SUUA?

PFAS akoorutissaapput avatangiisinik mingutsitsisut flouritaqartut, 1950-ikkunnili akoorutigineqartartut.

Tunisassiornerni tamangajanni atugaapput, tunisassiarpassuarnilu nassaassaallutik. Ilatigut annoraamernit,  natersuit uliillu, skuut, nerisassanut poortuutit, pinnersaatit qamisaatillu tamakkuninnga akoqarput.

PFAS-it aammut timillu atortuinut akuliuttarput ilaatigullu kræfteqalissutaasartutut hormoninullu ajoqutaasutut pasineqarput.

Taamaammat Inatsisartuni illuatungiliuttut aamma ajornartorsiut pillugu naalakkersuisunik misissuilluaqqusisut taperserpai:

- Ittoqqortoormiini innuttaasunut taamatut annertutigisorsuarmik PFAS eqqarsaatigalugu peqarpat, soqutiginassooq aamma allatut ajornartumik nunatta sinnera paasiniartariaqassallugu, Aqqalu Jeremiassen Atassummeersoq ippassaq KNR-imut taama oqarpoq.

- Naak qanittumi marloriaq misissuisoqareeraluartoq isumaqartuarpunga suli misissuinerulaartoqartariaqartoq. Nunatsinni sumiiffini allani imeq aamma misissorneqartariaqaraluarpoq, Bjørk L. Olsen Demokraatineersoq oqarpoq.

Aatsaat taama isornartorsiuisoqalinngitsoq

Mariane Paviasen siullermeerluni akunik toqunartortalinnik PFAS-inut suliaq pillugu naalakkersuisunut pimoorusseqqunngilaq.

Avatangiisit pillugit oqaaseqartartup nammineq, oqartussat aamma avatangiisinut naalakkersuisup erngup nerisassallu PFAS-inik akoqarnersut misissuisimannginnertik upernaaq manna isornartorsiorpaa.

Tamassuma kingunitsianngua naalakkersuisut aalajangerput Nuummi Qaanaamilu imermik tigusillutik misissuiniarlutik, juunillu aallartinnerani erngup akoorutissanik akoqannginnera misissuinerup ersersippaa.

Danmarkimi avatangiisinut ministereqarfiup PFAS-it assigiinngitsut 12.000-iusut siunereersimasaanit naalakkersuisut PFAS-it 12-it misissorpai.

Iliuuseqaqqusisoq

Naalakkersuisut aaqqiissutissanik nassaassasut akisussaasunillu suleqateqartariaqartut, avatangiisit pillugit oqaaseqartartoq isumaqarpoq.

- Uku Ittoqqortoormiini paasisat kingulliit eqqarsaatigalugit ajornerujussuarmik inissisimasimasinnaasugut taanna ersarissimmat taamaammat isumaliorpunga ataatsimiititaliakkoorlugu suliaq ingerlateqqittariaqaripput, taanna oqarpoq.

Taannali naalakkersuisunik iliuuseqaqqusisuni IA-miit kisiartaanngilaq.

Parteeqataa Asii Chemnitz Narup aamma taannarpiaq pillugu pingasunngormat Naalakkersuisunut allakkatigut apeqquteqarpoq.

Naalakkersuisut PFAS-imik ajornartorsiut pillugu nunatsinni taavalu nunani tamalaani suleqatigiiffinni qanoq iliorniarnersut taanna aperivoq.

Naalakkersuisunut apeqqutit:

  1. Ittoqqortoormiini ilisimatuussutsikkut misissuinerit takutippaat inuit aavi annertuumik PFAS-imik akoqartut. Pineqartoq ataatsimut isigalugu naalakkersuisut qanoq naliliippat?
     
  2. Ittoqqortoormiini innuttaasut aavisa PFAS-imik annertuumik akoqarneri ilisimalereerlugu Naalakkersuisut suliniutit suut aallartinniarlugit pilersaaruteqarpat?
     
  3. Ittoqqortoormiini, Nunattalu sinnerani, peqqissutsitsinnut sunniuteqartumik mingutsitsinerit aallaaviisa unitsinneqarnissaat siunertaralugu, Naalakkersuisut suliniutinik, nunanik tamalaanik suleqateqarnermik nukittorsaanissamik siunertaqarlutik, aallartitsiniarlutik pilersaaruteqarpat?

Avatangiisinut naalakkersuisoq, Kalistat Lund, aamma peqqissutsimut naalakkersuisoq, Mimi Karlsen, tamarmik IA-meersut, KNR-imiit oqaaseqartinniarsaraagut. Tamannali allaaserisap saqqumminnginnerani iluatsinngilarput.