Danskit inatsisitaarfiat atlantikup avannaamiunit assortorneqarluni nalliussineqarpoq

Danskit tunngaviusumik inatsisaata maanna atuuttup 1953-imi akuersissutigineqarneranit ulloq inatsisitaarfik ukiut 62-issaannik Danmarkimi ullumi nalliussineqassaaq. Ullorlu persuarsiutigineqarluni malunnartinniarneqarpoq, peqatigisaanimmi Danmarkimi arnat qinigassanngortissinnaanerisa qinersisinnaanerisalu eqqunneqarnerinit ulloq manna ukiut 100-nngortorsiorneqassapput Naalagaaffeqatigiilli ilaani danskit tunngaviusumik inatsisaat unammilligaavoq. Savalimmiuni Lgtingimut ukiaru qinersinissaq sioqqullugu namminerisamik tunngaviusumik inatsiseqalernissaq oqallisigineqaleruttorpoq.

Nunatsinnilu folketingimut qinigassanngortittup Inuit Ataqatigiinneersup Múte B. Egedep nunatta namminerisaminik tunngaviusumik inatsileqalernissaa ilaatigut qineqqusaarutigaa. 

- 1953-imeersumik tunngaviusumik inatsiseqaannarsinnaanngilagut. Danskit kunngeqarfiannut tunngaviusumik inatsisaavoq pitsaasoq, Savalimmiunili Kalaallit Nunaannilu inuiaqatigiit annertuumik ineriartorfiusimapput. Taakkulu naleqartitaasa kulturiisalu tunngaviusumik inatsisissaanni toqqammaviunissaat kissaatigaarput, KNR-imut taama oqarpoq.

Taanna aamma isumaqarpoq inatsimmik tunngaviusumik piareersaatitut suliaqarneq, ukiuni arlalinni uninngasimasoq, aallarteqqinneqartariaqartoq. 

- Namminersorneq 2009-mi eqqunneqarpoq, siunissamilu namminiilivinissarput eqqarsaatigalugu suliassaq imaaliallaannaq naammassisinnaanngilarput. Sukumiisumik ukiunilu amerlasuuni suliassaavoq, Múte B. Egede oqarpoq.


Tunngaviusumik inatsisitaarnissaq Savalimmiuni oqallisaalluarpoq
Savalimmiut namminerisaminnik tunngaviusumik inatsisitaarnissaat Lagtingimut ukiaru qinersinissaq sioqqullugu oqallisaalluarpoq. Oqallinneq, pingaartumik partiip Republikanerit, ukiorpassuarni siuttuuffigisimasaa. 

Aammattaaq Folketingimut ilaasortap socialdemokraatip Javnadaflokkurinimeersup Sjurdur Skaalep taamatut suliniuteqarneq tapersersorpaa. Savalimmiut ullumikkut assigiinngitsorpassuartigut nammineerlutik aalajangiisinnaatitaagaluartut, kikkut Savalimmiuni aalajangiisussaatitaanersut allaganngorlugu naqissuserneqartariaqartoq, Staale isumaqarpoq.

Takussutissatut isumaqarneranik oqaatigineqarsinnaavoq, tamannalu ilaatigut aamma pingaaruteqarpilussuusinnaasarpoq. Aamma Danmarkip Savalimmiuni namminersornerulluni oqartussaaneq pisortatigoortumik piumaguni atorunnaarsissinnaavaa, tamanna pisortatigoortunngortinneqarsimanngimmat, Sjurdur Skaale KNR-imut taama oqarpoq.

Namminerisamik inatsisitaarnissaq danskinit akerlerineqartoq
Savalimmiut namminerisaminnik tunngaviusumik inatsisitaarnissaannik suliaqarneq qangali aallartinneqarpoq. Isumalioqatigiissitap ukiuni qulini sulereerluni Savalimmiut inatsisissaannut tunngaviusumut isumaliuutissiissut 2010-mi saqqummiuppaa. Suliarli taamani ministeriunerusumit Lars Løkke Rasmussenimit unitsinneqarpoq, oqarluni Savalimmiut naalagaaffeqatigiinnit aniumagunik 'matu saarleq' atortariaqaraat. 

Danskilli taamatut qisuariarnerat kukkunerusoq, Sjurdur Skaale isumaqarpoq. Imaanngilarmi Savalimmiut namminerisaminnik tunngaviusumik inatsiseqalernerisigut naalagaaffeqatigiinnit anisoqassasoq.

- Lars Løkke Rasmussenip taamani iliuuserisaa paatsuuinermik aallaaveqarpoq (…). Namminiilivinnissamut alloriarnerunngilaq. Naalagaaffeqatigiinnik nutarterineruvoq. Isumaqarpugummi naalagaaffeqatigiinneq politikkikkut ataatsimoorfiussasoq inatsisitigut ataatsimoorfiunani.

SF-ip tapersiinissani tunuarsimaarfigaa

Múte B. Egedelli qinigaassaguni kalaallit namminerisaminnik tunngaviusumik inatsiseqalernissaat pillugu Folketingimi akimmisaartinneqarnissani ernumaginngilaa.

- Kalaallit namminerisaminnik tunngaviusumik inatsiliornissaannik aalajangerneq kalaallit susassaqarfigaat. Inatsisartut aalajangigaraat. Folketingimi qaqinnissaanut pissutigaara piareersatitut suliassap aallartinneqarnissaanut ataatsimoortumik paaseqatigiinnissaq aammalu tamatuma akuerineqarnissaa.

Inuit Ataqatigiit Danmarkimi suleqatigiisaata, SF-ip, Kalaallit Nunaannut tunngasunut oqaaseqartartuata Anette Vilhelmsenip kalaallit namminerisaminnik tunngaviusumik inatsiseqalernissaat partiimit taperserneqarnersoq isummerfigerusunngilaa:

- Akuersaarnangalu itigartitsinngilanga. Kalaallit tunngavilersuutigisaat tusaaqqaarusuppakka. Kalaallit Nunaata namminerisaminik tunngaviusumik inatsiseqalerneratigut sunik angusaqarfiusussatut Kalaallit Nunaannit sutigut isumaqarfigineqarpa?, KNR-imut taama oqarpoq.