Takornariartitsiffiunerpaaffik qaangiuppoq, takornariartitsinerulli qanoq aqunneqarnissaa suli oqallisigineqarpoq.

Ilulissanilu, aasaq manna oqallinnermi qitiusumi, apeqqut taannarpiaq apeqqutaajuarpoq: Kina nunatta aningaasarsiutaata alliartortup aningaasarsiorfiginissaanut akuerineqartussaava?

- Arfeq aatsaruni aalisagarpassuarnillu oqummiussilluni, aalisakkat ilaat qarnganiit nakkaasarput. Qulaatungaani naajarpassuit qulaavaasarput aalisakkallu sinneri arferup qarnganiit nakkaanikut katersortarpaat. Naajat kikkuunersut nalunngiliuk? Tassa uagut nunaqavissut - uagut naajaavugut sinnikunik katersisut.

Taama oqarpoq Claus Foss Hansen, Ilulissani takornarialerisoq, taassumalu  kikkut isertitaqartartuuneri qularutiginngilaa.

Nunaqavissut immikkoortitaasutut misigisimapput

Suliffeqarfiutini WhaleTours aqqutigalugu umiatsiamik angallassisarpoq Ilulissanilu unnuisarfiuteqarluni, nunaqavissulli suliffeqarfiutai minnerit, soorlu nammineq suliffeqarfiutini, suliffeqarfinnit annerusunit avataaneersunit tunulliunneqartartut, taanna isumaqarpoq.

Illoqarfimmi inunngorami peroriartoramilu ineriartorneq qanimut malinnaaffigisimavaa, 2018-imiillu takornarialerisutut sulinermini ukiorpassuarni nammineq peqataasimavoq.

Tamannalu imaanngilaq WhaleTours ingerlanerliortoq, akerlianilli suliassarpassuaqartarpoq.

- Ilulissani ulapittuaannarnikuuvugut. 1970-ikkunni aallartikkattali. Tamannali puiorneqakulasarpoq. Takornariammi nunatsinnut attuumatitaannik tamanik Ilulissani peqarluarpugut. Iluliarsuaqarpugut, Ilulissat Kangerlua, seqineq kaaviinnartoq, ukiukkut qimusserluni angalaneq. Takornariaqarneq Ilulissanut nutaajunngilaq.

Taamaakkaluartoq takornariat allaanerit nunamut tikiussimapput, taamaattumillu ullumikkut illoqarfimmi takornariat assigiinngitsunut marlunnut immikkoortinneqarsinnaasut, Claus Foss Hansen oqaluttuarpoq.

Umiarsuit takornariartaatit Ilulissat tiguarsimavaat. Namminneq neriniartarfiutitik, sinittarfiutitik pisiniarfiutitillu pilersissimagamikkit illoqarfimmut aningaasatigut iluaqutaat killeqartorujussuupput. Assi © : Karlo Nielsen

Illoqarfimmi unnuiartortartut taamaalillutik neriniartarfinni nerisartut, illoqarfimmi immiaaqqanik imertut, tammajuitsussaminnik pisisartut illoqarfimmilu takornarialerisut ilagalugit Ilulissat Kangianut angalasut. Taava aamma takornariartaassuarnut ilaallutik takornariat umiarsuarmit takornariartaammit toqqaannartumik Ilulissat Kangianut utimullu angalasut. Illoqarfimmi aningaasanik akiliinnguarnatik. Angalanerat takornarialerisunit suliffeqarfinniillu Ilulissat avataaneersuniit aaqqissuunneqartarpoq.

- Uagut nunaqavissut ukiorpassuarni umiatsiaaqqamik ilaquttatsinnik pilersuisumik pigisaqarpugut, immaqalu aamma aningaasarsiutigilluakkatsinnik. Maannali ingerlatseqatigiiffinnik avataaneersunik taasartakkagut aningaasarsiorniarlutik tikiussimasut takusinnaalerpagut, Claus Foss Hansen oqarpoq.

Ingerlatseqatigiiffiillu avataaneersut ingerlatseqatigiiffinnut nunanit allaneersunut paarlaanneqassanngillat.

Takornariartitsisartut avataaneersut Claus Foss Hansenimut tassaapput takornariartitsisartut Ilulissani najugaqanngitsut. Taakkualu illuatungaanniipput takornariartitsisartut illoqarfimmi najugaqartut – taakkullutillu soqutigineqanngilluinnarneqartutut misigisimasut.

- Illoqarfimmiuulluta ingerlatseqatigiiffiit avataaneersut siuariartornerannut isiginnaartuuinnarnissarput ilumoorsinnaanngilluinnarpoq. Utoqqatseraluarpunga, kisianni Nuuk aamma avataanittutut isigaarput, Claus Foss Hansen oqarpoq.

Kikkut nunaqavissuunerarsinnaappat?

Oqallinnermilu oqaaseq „nunaqavissoq“ qanoq paasisariaassanersoq, akerleriinnermi qitiusut ilagisimavaat.

Ilaasa, soorlu Claus Foss Hansenip, Ilulissani nunaqavissut takornarialerisut tassaanerarpaat Ilulissani najugallit, allalli, ilaatigut Inuussutissarsiornermut Naalakkersuisoq Naaja H. Nathanielsen (IA), isumaqarput Ilulissani takornarialerisoq nunaqavissoq tassaasoq „Kalaaleq nunatsinni sulisartoq nunatsinnilu niuernermik ingerlatsisoq“.

Nuna tamakkerlugu inuussutissarsiorneq taassumunnga inuussutissarsiorneruvoq ataasiusoq, inuussutissarsiutigalugu suliffeqarfiutilik kommunit killeqarfii killiginagit, nuna tamakkerlugu sulianik tigooraasinnaatitaassalluni.

Claus Foss Hansenilli tamanna isumaqataaffiginngilaa.

- Takorloorsinnaanngilara Ilulissani takornarialerisutut nunatsinni sumiiffinni allani sammisaqartitsinissara. Sumiiffiit tamakku pillugit ilisimasaqarpallaanngilanga, sumiiffinnilu inuussutissarsiuffiusinnaasut sumiiffimmi innuttaasunut tunniunneqartariaqarput. Taamaattumik suliassamik taamaattumik tuniumaneqartuuguma illoqarfimmi tassani najugalimmut ingerlateqqissagaluarpara.

Illoqarfimmilu ilisimasaqarluarneq najukkamilu tunngaveqarluarneq pissutigalugit, Ilulissani takornarialerisut, assersuutigalugu Nuummi takornarialerisunit, illoqarfimmi suliassanik tigooraasussatut tulluarnerujussuugaluartut Claus Foss Hansen isumaqarpoq.

- Sullarissuuvugut nunarpullu takutikkusupparput. Aammattaaq najugarput ilisimasaqarluarfigaarput. Ilaqutariinni oqaluttuat nuannersut tamaasa nalunngilagut, aamma Ilulissat eqqaalu pillugit ilisimasaqarpugut. Taamaattumik isumaqarpunga takornariat tikittut avataanit sullissiartortunut sanilliullugit misigisaqartinnerusinnaagigut.

Soormiuna takornariat periarfissaq tamanna atorluaannanngikkaat?

Claus Foss Hansen aperigaanni suliffeqarfiit takornarialerisut annerit ingerlatseqatigiiffiillu avataaneersut ima pissaaneqartigilersimapput, taamatut inissisimaneq nikeriaqqissinnaanngitsutut ililluni, suliffeqarfinnut takornarialerisunut minnernut ingerlariaqqinnissaq ajornarsilluni. 

Tamannalu kingunerluttuartutut ingerlaleqqavoq, ingerlatseqatigiiffiit annerit Ilulissat avataanneersut suliassanik tigooraaneranni ineriartorluarlutillu ingerlallualeraluttuinnarnerini, ingerlatseqatigiiffiit najukkamiittut ineriartorneq ajortut.

- Uagut Ilulissani takornarialerisutut takornarianut Ilulissani pigisagut tamaasa neqeroorutigerusoqaagut. Ajoraluartumilli takornarialerinermi ileqqutoqqat atortuujuaannartinneqartarput, tamannalu amiilaarnaqaaq. Imaappoq, nalunngisat ilisarisimasallu atorneqartarput.

Tamannalu Ilulissani ukiorpassuarni ajornartorsiutaasimavoq nilliaatigineqartartoq, Claus Foss Hansen oqaluttuarpoq.

Naalakkersuisut takornarialerinermilu peqatigiiffiit assigiinngitsut Nuummit aamma tikeraartarput ajornartorsiutinut tusarnaartarlutik. Claus Foss Hansenili naapertorlugu nunatsinni illoqarfinni takornariaqarfiunerpaaq najukkami peqatigiiffeqannginnera paasiuminaappoq. Taassuma aaqqiissutissat soorlu kommuninut isumaqatigiissutit ineriartortitsinermullu aaqqissuussinerit innersuussutigai. Misigivorlu Ilulissani innuttaasut tusaanngitsuusaarlugit ineriartortoqartoq.

Taamaattoqarnerani Nuuk ineriartorluarpoq. Aningaasammi Nuummut tuttut Nuummi atorneqartarput. Ilulissani taamaannani, Claus Foss oqaluttuarpoq.

Ukiut tamaasa takornariarpassuit illoqarfiup pinngortitami tupinnartuutai, ilaatigut Eqip sermersua, takuniarlugit Iulissanut ornigussortarput. Assi © : KNR / Anton Gundersen Lihn

- Nuummi innuttaasunut neqeroorutigineqartut tamaasa iluaqutigiumallugit bilitsi, siumut utimullu, 10.000 koruunilerlugu pisiarisariaqarpara. Ukiut tamaasa taama pisoqarneq ajorpoq. Katualiaannarsinnaanngilanga. Nuuummi aamma immikkut niuertarfimmut isiinnarsinnaanngilanga viinimik pitsammik pisiniarlunga.

Claus Fossili Ilulissani aqquserngit “amitsut” ingerlavigiinnartariaqarlugit aalajangerpoq.

- Nuummi illoqarfimmi qanoq ineriartortoqartigisimasoq takuniarukku pisuppallaartariaqanngilanga. Maani Ilulissani aqqusernit amitsut pisuttuarfigisarpakka. Inuit avataaneersut aqquserngit pillugit oqaaseqaataat tusaasarpakka. Aaqqiinissamulli aningaasassaqartinneqanngillat.

- Avannaata Kommuniani, kommuni silinerusunik aqquserngiussaguni, meeqqerivinni utoqqaat illuanilu inissat ikilisariaqartut kommunimiit oqarput. Taamaattumik taamaaliornissaminnut akissaqanngillat. Tamakkununngalu aningaasanik  tunniussisoqanngisaannarpoq, Naalakkersuisunit imaluunniit kommunit akornanni naligiissaarinermit – Nuummit tamanna killilersimaarneqarsimavoq.

Nuummi ineriartorneq – Ilulissani unittooqqaneq

Claus Foss Hansen naapertorlugu ajornartorsiutit annersaat tassaavoq Ilulissani takornariartitsisarnermut attaveqaasersuutinik pisariaqartunik nammineq pilersitsisarneq – taakkunanngalu isertitanit pissarsisannginneq. Ilulissani takornarianut pisuinnarnut aqquserngiortariaqarput perusuersartarfiliortariaqarlutillu, allaalluunniit umiarsualivik nutaaq annerusorlu sanaartortariaqarpaat – takornariat amerlanerusut tikissinnaaniassammata.

- Siorna siornaajunngikkuni 8 millionit koruunit pisuinnaat aqqusernginut atorneqarsimasut borgmesteriusimasoq oqaluttuarpoq, pingaartumik umiarsuarnik takornariartaatinik takornariartut pinerullugit - umiarsualivimmit Kangiata Illorsua kusanartoq tikissinnaaniassammassuk uteqqillutillu. Illoqarfimmi aningaasanik atuinngiivillutik, taanna oqaluttuarpoq.

Claus Foss Hansen naapertorlugu umiarsuarnik takornariartaatinik takornariartitsisarnermit nunaqavissut isertitaqangaarnerannik eqqartuisarneq eqqunngitsuuvoq. Ingerlatseqatigiiffinnut umiarsuarnik takornariartaatilinnut takornarianik angallassinissamut neqerooraangami, qanoq inissaqartitsitiginerluni aperineqartarpoq. Arfinilinnullu inissaateqarnerarluni akigaangami - matuluunniit ammarneqarneq ajorpoq.

Akerlinganik ingerlatseqatigiiffissuit alliartupiloorput – tamannalu tupinnanngitsoq, Claus Foss Hansen nassuiaavoq. Umiarsuaq takornariartaat 300-nik 3.000-nilluunniit ilaasoqartillugu soorunami angallassisartunik amerlanerpaanik ilaasoqarsinnaasunik toqqaasarput. 

Taamaattumik taanna ullumikkut Ilulissat Excursions-imut ilaavoq, tassanilu illoqarfimmi takornariartitsisartut ataatsimoorlutik nittarsaassisarput. Taamaalillutik katillugit 200-nik inissaqartitsisinnaapput – taamaalillutillu niuernerup ilaa pillugu ingerlatseqatigiiffissuarnut unammillersinnaallutik.

Ilulissat Excursionsilu aamma aaqqiagiinngissutaasimavoq.

Avannaata Kommunianimi borgmesteri Lars Erik Gabrielsen (S) umiarsuarnut takornariartaatinut nunatsinnilu avataaneersunit ingerlatseqatigiiffiutilinnut akerliussutsimik takutitsinissamut kaammattuinini pillugu isornartorsiorneqarsimavoq. Ilulissat Excursions-imillu piginneqataanera pissutigalugu Heidi Møllerip (D) tamanna oqartussaasut, suliniaqatigiiffiit namminerlu soqutigisat akuleriissinnerannik ajornartorsiutaasumik taavaa.

Claus Foss Hansenili taamatut isornartorsiuinngilaq.

- Avannaata Kommuniani Ilulissanilu taama annertutigisumik ingerlatsisoqarmat soorunami takornariaqarneq pillugu isummertariaqarpoq. Aamma borgmesteritut takornariaqarnermut politikkimik ingerlatsisussaavoq.

Akerleriissuterpassuaqaraluartorli ineriartorneq mumikkumaartoq, taamaalilluni takornariaqarneq inunnut iluaqutaalerumaartoq, Claus Foss Hansenip neriuutigaa.

- Neriuutigaara takornariaqarneq Ilulissaniinnaanngitsoq, nunatsinnili tamarmi siuariartortitsillunilu inuussutissarsiutigineqarsinnaalissasoq, nunatsinnilu sumiiffinni assigiinngitsuni innuttaasut aningaasarsiutigisinnaassagaat, taanna oqarpoq.

Kissaatigisaa oqallinnermut Ilulissani nunallu sinnerani suli malunnartumut ersiutaavoq: Takornariaqarnermik ineriartortitsiinnarnani aammali qanoq nunamut tamarmut  qanoq qulakkeerneqarsinnaava, Apeqqutaaginnarpoq nunap tamarmi iluaqutigisaanik takornariaqarneq qanoq ineriartortinneqarsinnaanersoq - takornariaqarneq ataasiinnarmut iluaqutaaginnarani.