DNA nunarsuarmi pisoqaanerpaaq Kalaallit Nunaanneersuuvoq

Kalaallit Nunaanni marulluk sioqqallu itsarsuarnisat silap allanngoriartorneranik qaangiinissamut ilisimasanik pingaarutilinnik toqqortaqaratarsinnaapput.

Taama Københavns Universitetimi (KU) Lundbeck Foundation Geogenetics Centremi professori Kurt H. Kjær, oqarpoq. Taanna professori Eske Willerslev peqatigalugu Ilisimatusarfimmiillu peqataaffigineqartumik uissuumminartumik misissuinermut siuttuusimavoq.

- Iluatsitsissagutta geninik naasuni nutaaliani atorneqarsinnaasunik nassaarsinnaavugut piujuartitsinerusumik naasoqatigiinnik uumassusilinnilu assigiinngissitaarnerannik peqalersitsisunik, Kurt H. Kjær KNR-imut oqarpoq.
Tamanna uterfigeqqilaassavarput. Tunuliaqutaa siullermik inississavarput:

Ilisimatusarlutik misissuisoqatigiit ilaatigut Københavns Universitetimeersut nunatta kangiani Independence Fjordimi Købehnavnimi marullummit, atortussiassanit, pujoralannit kiviorsimasunillu misissugassat 41-it inernerat sapaatit akunnerani matumani saqqummiuppaat. Tamanna tusagassaqartitsivimmi akimasuumi Naturemi pivoq.

Inernerit takutippaat nunarsuarmi DNA maannamut pisoqaanerpaaq ukiunut millioninut marlunnut ullulerneqarsimasoq, uumasunit naasuniillu ilisimatuussutsikkut kingusinnerujussuakkut uumasimasutut nalilerneqarsimasuneersoq.

- Sermeqarnerata nalaani nagguaatsumik mastodontimik nassaarneq uissuumminarnersaasa ilagaat. Mastodonti Kalaallit Nunaanniissimaneranik ilisimaneqarsimanngitsoq. Tuttut siusissorujussuit nassaarineqartut takutippaat Kalaallit Nunaanni millionit marluk matuma siorna tuttoqarsimasoq. Tamanna aamma uissuumminaqaaq, Kurt H. Kjær oqarpoq.

Misissugassat aamma takutippaat, imaani kissartutut oqaatigineqarsinnaasuni uumasinnaasunik atlantikumi dolkhaleqarlunilu quajaateqarsimasoq. 

Tamannalu nutaarsiassaavoq, tassami Kalaallit Nunaata Avannaa ukiut millionit marluk matuma siorna orpippassuaqarluni naasoqarluarsimasutut kiassimasutullu – ullumikkornit 11-17 gradenik kiannerulluni - ilisimaneqaraluartoq avatangiisit pillugit ilisimatuussutsikkut ilisimasat killeqarsimapput.

Kalaallit Nunaata qanganngortoq oqaluttuassartaa pillugu atuakkat naqqinneqassapput

Paasisat Kalaallit Nunaata Avannaani ilisimatuussutsikkut 2006-imi misissuiartornermi misissugassanik katersaneerput. 

Ilisimatusarlutik misissuisut tassani kinnganernik kiviorsimasunik qillerillutik misissugassanik tigusipput, taamanimiillu Københavns Universitetip qerititsivianiissimallutik 2012-imi 2016-imilu misissugassatut tigusat allat peqatigalugit.

Teknologiili DNA-nik takussutissanik mikisuararsuarnik nassaarnissamut misissuinissamullu naammassimanngilaq. Taamaapporlu atortunik DNA-t misissugassat millimeterimut millioninut agguaasinnaasut pigineqalernissaasa tungaannut.

Kap Københavnimi qillerilluni misissugassat tiguneqarsimasut takusinnaalernissaannut tamanna pingaaruteqarsimaqaaq.

- Taamani naasut uumasullu tupinnarluinnartut uumasimasut suunerinik tamanna ersarilluinnartumik takussutissaqalersitsivoq, Kurt H. Kjær oqarpoq.

Nassaat pissutigalugit Kalaallit Nunaanni qangarsuaq uumasuusimasut pillugit atuakkat allanngortinneqartariaqarput.

- Uissuumminaqaaq, tassami Kalaallit Nunaanni taamani avatangiisit qanoq isikkoqarsimanerannik oqaluttuarisaanerup ilaanik allanngortitsimmat, oqarpoq.

Paasisat naasoqaannarnissaanik qulakkeerinermut atorneqarsinnaapput

Ilisimasat silap allanngoriartornerannut atorneqarsinnaanerannut suliamut uteqqeriarta.

Paasisat nutaat atorlugit ulluni pileqqaarfiusuni naasut uumasullu silap allanngoriartornerani qanoq uummaannarsinnaasimanerat pillugu nunarsuaq immaqa aamma paasisaqarsinnaavoq. Paasisallu nunarsuarmi silap allanngoriartornerata ajornartorsiutaanerpaanerani ullumikkut atorneqarsinnaapput.

- Siunissami ornitatsinni qanoq atorsinnaanerigut paasissallugu soqutiginartorujussuuvoq, Kurt H. Kjær oqarpoq.
Nipituumillu eqqarsalerami paasisat nutaat Kalaallit Nunaannut periarfissaqalersitsinissaa takutissaavaa.

Silap allanngoriartornerani ajornartorsiutit ilagaat naasut toqorarmata. Nunarsuarmi innuttaasut nerisassaaleqilernerannik tamanna pilersitsivoq. Tamannali immaqa pinngitsoortinneqarsinnaavoq DNA-mik misissugassanit ilisimasat atorlugit naasunik nukittorsaasoqarsinnaappat siunissami silap allanngoriartorneranik qaangiisinnaalersitsisunik.

- Inuussutissanik pitsaasumik tunisassiorsinnaanissatsinnik qulakkeerinissamut atorluarneqarnissaannik pisariaqartitatsinnik immaqa naasuuteqalersinnaavugut, Kurt H. Kjær oqarpoq nangillunilu:

- Suut tamarmik iluatsissinnaappata Kalaallit Nunaanni periarfissaqartoq isumaqarpunga.