Nannut amii tuniniaruminaatsut

Nannunik illersuinissaq anguniarlugu nunat tamalaat malittarisassiorsimapput, tamakkuli piniartut piitsuuneruleriartuinnarnerinik kinguneqaannarput.
Assi © : Peter Bye Andersen/Andreas Østergaard/KNR
maajip 25-at 2015 12:00
Nutserisoq Simon Uldum -

Scoresby Hammeken Tunumi illoqarfeeqqami avinngarusimasumi Ittoqqortoormiini ukiuni 24-ni piniartuuvoq. Maanna piniartuujunnaarsimavoq. Taanna - piniartorpassuit allat assingalugit - piniarnerinnarmik inuussutissarsiornerup ajornarsigaluttuinnarnera malugisimavaa. Ittoqqortoormiini piniarnerinnarmik inuussutissarsiuteqartut 20-t 40-llu akornanniikkaluarput. Siornalu 15-iinnanngorsimapput.

Tamatumunnga pissutaasut ilagaat nannut amiinik akigissaartunik tunisinissap piniartunut ajornarnerulersimanera. Taakkulu illoqarfimmi suliffissatigut periarfissaqarpallaanngitsumi inoqutigiit aningaasaqarnerannut pingaaruteqarluinnartuupput.

Nannut amiinik avammut nioqquteqarneq Nunatsinni 2008-mi inerteqqutaalerpoq, taamaaliortoqarneratigullu piniartut nannut amiinik takornarianut nunanilu allaniittunut tuniniaaqqusaajunnaarput. Taamaammat nannut amii piniartut tuniuminaatsilerpaat imaluunniit tunisartakkatik aningaasatigut annaasaqarfigisalerlugit, taama oqaluttuarput.

- Nannut amii tunineqarsinnaanngippata sunulluunniit akissaqartoqarsinnaajunnaassaaq. Nannummi amii aningaasanik naleqarput, Scoresby, 17-inik ukioqarluni nannoqqaartoq taama oqaluttuarpoq.

Aamma atuaruk Ilisimatuut nannut angalaartarfiimik misissuilersut 

 

Piniartuuneq akilersinnaanngilaq
Scoresby Hammekenip inerteqquteqarnerup eqqunneqarneranit ukiumut 15.000 koruuninik annaasaqartarluni missiliorpaa - amermut ataatsimut 5.000 koruunit. Tamannalu illoqarfimmi Ittoqqortoormiitut ittumi malugineqarsinnaavoq, innuttaasummi 431-usut tamarmik immikkut ukiumoortumik isertitarisartagaat 150.000 koruunit qaangerneq-ajorpaat inuuniarnermilu aningaasartuutit qaffasissupilussuullutik, assersuutigalugu agurki ataaseq 30 koruuneqarpoq salaatilu 40 koruuneqarluni.

Ataatsimut isigissagaanni, akit ima maanna appasitsigaat piniarnerinnarmik inuussutissarsiuteqarneq akilersinnaajunnaarsimalluni, Nunatsinni aalisartut piniartullu kattuffiannit KNAPK-mit taama oqaatigineqarpoq.

- Inuuniarnermut ilaquttanillu pilersuiniarnermut sunniuteqartupilussuuvoq. Puisiinnarnik piniartoqarsinnaanngilaq, Scoresby Hammeken oqarpoq.

Taanna meeqqani pilersorumallugit qimusserunnaarluni atuarfimmi atuartunik ilitsersuisutut allaffimmiunngorsimavoq, illoqarfimmilu inuusuttut piniartunngoratik allatut sulileqqullugit ilinniarnissaannut ikiortarpai. Piniartutut inuussutissarsiuteqarnerup Ittoqqortoormiit inuusuttortaasa akornanni soqutigineerukkiartornera maluginiarsimavaa.

- Piniartuuneq akilersinnaanngitsutut eqqarsaatigisarpaat. Nannut amiinik Europamut tuniniaasoqarsinnaanngilaq. Europamulli tunisisinnaanngoraluarunik piniartunngornissartik soqutigisinnaavaat. Aamma uanga piniartunngoqqissagaluarpunga. Taamatut inuuneq maqaasiuaannarpara. Pinngortitaq, pissanganarneralu, taama oqaluttuarpoq.

 

Nannut qasserpiaanersut ilisimaneqanngilaq
Avammut nioqquteqarnissaq 2008-mi inerteqqutigineqalerpoq, piniartut nannunniartarnerup piujuaannartitsinissamik tunngaveqartumik ingerlanneqarneranut nalunaarummik pissarsisinnaannginnerat pissutigalugu. Tunumi nannut qasserpiaanersut kisitsisaatigineqanngimmat piniartut piujuaannartitsinissaq tunngavigalugu piniartoqarneranut nalunaarummik pissarsisinnaanngillat. Pinngortitaleriffik timmisartut qaammataasamullu nassitsissutit atorlugit nannunik kisitsileruttorpoq, tamannali siusinnerpaamik 2019-imi aatsaat naammassineqassalluni.

Piniartut piujuaannartitsinissamik tunngaveqartumik piniarnermut nalunaaruteqartoqarnissaa pisariaqartippaat, pinngortitap illersorneqarneranut nunat tamalaat suliniaqatigiiffiat IUCN aamma nunani tamalaani isumaqatigiissut CITES-imik taaguutilik naapertorlugu, silap pissusiata allanngoriartornera pissutigalugu nannut 'navianartorsiortutut' inissisimammata 'allattorsimaffimmilu 2-mi nalunaarsorneqarsimammata.

Isumaqatigiissut taanna nunanit arlalinnit, aamma Kalaallit Nunaannit, atsioqatigiissutigineqarsimavoq, uumasut nujuartat naasullu niuerutigineqarnerisa nakkutigineqarnissaat siunertarineqarluni.

Nannulli tunumiittut avammut nioqquteqarnissamik inerteqquteqartoqarneratigut illersugaanerulinngillat.

Piniartut ukiumut nannunik 35-nik pisassinneqartarput, taakkulu piniartarpaat neqaat pisariaqartikkamikkit. Kalaallit Nunaanni inoqutigiit pingasorarterutaat neqimik pissarsiarisartagaasa affaat piniakkaneersupput, niuertarfimmilu nioqqutigineqartut akisuupilussuullutik. Illoqarfik ukiumut marloriarluni umiarsuakkut pajunneqartarpoq.

- Neqimik qerititsivimmiittuuteqaraangama pisiniarfimmi pisineq-ajorpunga, Scoresby oqarpoq.

Læs også Nannut qungasequsersukkat timaasigullu aappalaartumik normulersukkat

 

Piniartuujunnaarluni takornarianik angallassisartunngorneq
Ittoqqortoormiini piniartutuaalersut tamangajammik takornarianik qimussiussisarneq tapertaralugu ingerlappaat.

Taakku ilagaat Isak Pike, ukiut 30-t sinnerlugit piniarnermik inuussutissarsiuteqartoq. Taanna piniarnerinnaq inuussutigisinnaajunnaaramiuk takornarianik angallassisarneq nuliamilu isertitai pinngitsoorsinnaajunnaarsimavai.

- Tapertaalluarput. Takornarianik qimussiussigaangama angerlamut apuukkaangakkit ingerlaannaq akilerneqartarpunga, taama oqarpoq.

Takornariartitsineq piniartut illoqarfiullu annassutigisassaattut isikkoqarpoq, naak illoqarfik Namminersorlutik Oqartussanit pisariaqartilluinnarneqartumik tapiissuteqarfigineqartaraluartoq. Illoqarfimmi namminersorluni inuussutissarsiortoqanngingajavippoq, amerlanerillu pisortat suliffeqarfiutaanni sulisuupput inuillu sisamaagaangata ataaseq suliffissaaleqisuuvoq.

Umiarsuarmik takornariartut 3000-it tungaannoortut ukiormanna tikinnissaat naatsorsuutigineqarpoq. Taakkulu ilarpassui piniartunit qimussiunneqarnissaminnik inniminniisarput. Piniartutulli kiffaanngissuseqarluni immaqalu oqaluppallaarani inuunermit takornarianik angallassisalernermut ikaarsaariarnissamut piffissaqartariaqarpoq - ingammik tuluttut oqalussinnaanngikkaanni, Isak nassuiaavoq.

- Takornarianik qimussiussineq ilaanneeriarluni qatsunnarsisarpoq. Takornariat ilaat tuluttuullaqqinngikkaanni pitsaavallaarneq-ajorput. Aamma ilaatigut nassatanik eqqussueqataarusunngitsut naammattuugassaasarput, taama oqaluttuarpoq.

Nammineq toqqaasinnaasuuguni piniarnerinnarmik inuussutissarsiuteqassagaluarpoq.

- Piniartuuvunga. Pisussinnaajunnaarnissama tungaanut piniartuujuaannassaanga, Isak Pike oqarpoq.

Aalisarnermut, piniarnermut nunalerinermullu naalakkersuisup, Karl Kristian Krusep Siumumeersup, avammut nioqquteqarnissamut inerteqquteqarnerup ajornartorsiutinik pilersitsinera oqaaseqarfigerusunngilaa.

Naalakkersuisutut siulerisaata Ane Hansenip, partiimit illuatungiliuttumit IA-meersup, avammut nioqquteqarnissamut inerteqquteqarnerup atorunnaarsinnissaa isumaqatiginngilaa. Taanna isumaqarpoq aalisarnermut takornariartitsinermullu aningaasaliinikkut piniartut suliffissaqartinneqartariaqartut.